ფორმაცვალებადი და ფორმაუცვლელი სიტყვები

ნანახია 15580 - ჯერ |

შრიფტის ზომა

გაუგზავნე მეგობარს

მორფოლოგიურად სიტყვები ორგვარია: ფ ო რ მ ა ც ვ ა ლ ე ბ ა დ ი  და  ფ ო რ მ ა უ ც ვ ლ ე ლ ი.
ფორმაცვალებადია სიტყვა, რომელიც მეტყველებაში იცვლის თავის გარეგნობას ანუ ფორმას.
მაგალითად: ბავშვი, ბავშვმა, ბავშვს, ბავშვის, ბავშვით, ბავშვად... ხატავს, ხატავენ, ხატავდა, ხატავდეს, ხატავდნენ... ორივე სიტყვა ფორმაცვალებადია.
მაგალითად, ერთ შემთხვევაში ვამბობთ "არწივი შლის ფრთებს, მეორე შემთხვევაში - "არწივმა გაშალა ფრთები", მესამე შემთხვევაში - არწივს გაუშლია ფრთები. აქ სამი სიტყვაა და სამივე ფორმაცვალებადია.
ფორმაუცვლელია სიტყვა, რომელიც არ იცვლის თავის გარეგნობას და ყოველთვის ერთი სახით იხმარება. ფორმაუცვლელი სიტყვებია: აქ, იქ, გუშინ, ხვალ, მაგრამ, რომ, თუ, ხოლო, ხოლმე, თურმე, კი, არ, ვერ და სხვა.
ფორმაცვალებადი სიტყვა ბევრია ენაში, ფორმაუცვლელი - ცოტა.
სრულმნიშვნელოვან (დამოუკიდებელ) სიტყვათა დიდი ნაწილი ფორმაცვალებადია. მცირე ნაწილი - ფორმაუცვლელი, დამხმარე სიტყვები და შორისდებულები კი ყველა ფორმაუცვლელია.
 სავარჯიშო 1. წაიკითხეთ მაგალითები და აღნიშნეთ (ზეპირად), რამდენი სიტყვისაგან შედგება თითეული წინადადება და როგორია ეს სიტყვები (ფორმაცვალებადი თუ ფორმაუცვლელი, სრულმნიშვნელოვანი თუ დამხმარე).
1. ზურა და სულხანი ისევ გზას გაუდგნენ, ყურშა კი არსენას ძებნას შეუდგა. (ჯავახ.).
2. წვიმამ გადაიღო, მაგრამ ცაზე მზე მაინც არა ჩანდა. (ვაჟა).
3. გარეთ ცხენები ხვიხვინებდნენ. (გვეტ).
4. ოქროპირი გვიან დაბრუნდა. (გვეტ).
5. გვრიტი ხან აქეთ აწყდებოდა, ხან იქით. (გოგ).
6. კოდალა დაფრინავდა მარჯვნივ და მარცხნივ. (ვაჟა).
7. მამამ ცალკე მიუალერსა თებროს, მაგრამ ის მაინც სლუკუნებდა. (ვაჟა).
8. ორი კურდღლის მდევარი ერთსაც ვერ დაიჭერსო. (ანდ.).
 სავარჯიშო 2. გადაიწერეთ მაგალითები, ფორმაცვალებად სიტყვას ერთი ხაზი გაუსვით ქვეშ, ფორმაუცვლელს - ორი.
1. მონადირემ თოფის სროლა ვერ მოასწრო. (გოგ).
2. ეგ აღარ მომაგონდა. (ჭავჭ).
3. ბავშვები უკვე აშლილიყვნენ. (ა. ბელ).
4. ნუთუ გული აიყარა თავის საყვარელ შვილზე? (ვაჟა).
5. ვერც ვუკრავ, ვეღარცა ვმღერი (წერ).
6. ფუ! კინაღამ გავბრიყვდი! (ლომთ).
7. არიქა, გავიქცეთ (ლორთქ).
8. განა ლუარსაბი ბედნიერი არ იყო? (ჭავ).
9. ნეტავ სად მიდის მელია, თუ ჭკვა არ გამოელია? (ვაჟა).
10. ვაშა, ყოჩაღ, კოდალა! (ვაჟა).

მორფოლოგიურად სიტყვები ორგვარია: ფ ო რ მ ა ც ვ ა ლ ე ბ ა დ ი და ფ ო რ მ ა უ ც ვ ლ ე ლ ი.

ფორმაცვალებადია სიტყვა, რომელიც მეტყველებაში იცვლის თავის გარეგნობას ანუ ფორმას.

მაგალითად: ბავშვი, ბავშვმა, ბავშვს, ბავშვის, ბავშვით, ბავშვად... ხატავს, ხატავენ, ხატავდა, ხატავდეს, ხატავდნენ... ორივე სიტყვა ფორმაცვალებადია.

მაგალითად, ერთ შემთხვევაში ვამბობთ "არწივი შლის ფრთებს, მეორე შემთხვევაში - "არწივმა გაშალა ფრთები", მესამე შემთხვევაში - არწივს გაუშლია ფრთები. აქ სამი სიტყვაა და სამივე ფორმაცვალებადია.

ფორმაუცვლელია სიტყვა, რომელიც არ იცვლის თავის გარეგნობას და ყოველთვის ერთი სახით იხმარება. ფორმაუცვლელი სიტყვებია: აქ, იქ, გუშინ, ხვალ, მაგრამ, რომ, თუ, ხოლო, ხოლმე, თურმე, კი, არ, ვერ და სხვა.

ფორმაცვალებადი სიტყვა ბევრია ენაში, ფორმაუცვლელი - ცოტა.

სრულმნიშვნელოვან (დამოუკიდებელ) სიტყვათა დიდი ნაწილი ფორმაცვალებადია. მცირე ნაწილი - ფორმაუცვლელი, დამხმარე სიტყვები და შორისდებულები კი ყველა ფორმაუცვლელია.

სავარჯიშო 1. წაიკითხეთ მაგალითები და აღნიშნეთ (ზეპირად), რამდენი სიტყვისაგან შედგება თითეული წინადადება და როგორია ეს სიტყვები (ფორმაცვალებადი თუ ფორმაუცვლელი, სრულმნიშვნელოვანი თუ დამხმარე).

1. ზურა და სულხანი ისევ გზას გაუდგნენ, ყურშა კი არსენას ძებნას შეუდგა. (ჯავახ.).

2. წვიმამ გადაიღო, მაგრამ ცაზე მზე მაინც არა ჩანდა. (ვაჟა).

3. გარეთ ცხენები ხვიხვინებდნენ. (გვეტ).

4. ოქროპირი გვიან დაბრუნდა. (გვეტ).

5. გვრიტი ხან აქეთ აწყდებოდა, ხან იქით. (გოგ).

6. კოდალა დაფრინავდა მარჯვნივ და მარცხნივ. (ვაჟა).

7. მამამ ცალკე მიუალერსა თებროს, მაგრამ ის მაინც სლუკუნებდა. (ვაჟა).

8. ორი კურდღლის მდევარი ერთსაც ვერ დაიჭერსო. (ანდ.).

სავარჯიშო 2. გადაიწერეთ მაგალითები, ფორმაცვალებად სიტყვას ერთი ხაზი გაუსვით ქვეშ, ფორმაუცვლელს - ორი.

1. მონადირემ თოფის სროლა ვერ მოასწრო. (გოგ).

2. ეგ აღარ მომაგონდა. (ჭავჭ).

3. ბავშვები უკვე აშლილიყვნენ. (ა. ბელ).