ფეხმძიმობა
ერთი და იგივე სიტყვა მეტყველებაში შეიძლება ვიხმაროთ პ ი რ დ ა პ ი რ ი და გ ა დ ა ტ ა ნ ი თ ი (ანუ ა რ ა პ ი რ დ ა პ ი რ ი) მნიშვნელობით.
პ ი რ დ ა პ ი რ ი მ ნ ი შ ვ ნ ე ლ ო ბ ა - ს ი ტ ყ ვ ი ს ძ ი რ ი თ ა დ ი მ ნ ი შ ვ ნ ე ლ ო ბ ა ა, გ ა დ ა ტ ა ნ ი თ ი (ა რ ა პ ი რ დ ა პ ი რ ი) - ა რ ა ძ ი რ ი თ ა დ ი.
მაგალითად, სიტყვა - თ ა ვ ი - პირდაპირი მნიშვნელობით არის ნახმარი, როცა იგი ადამიანის (და ცხოველის) სხეულის ნაწილს აღნიშნავს ("თ ა ვ ი დაიბანა"), სხვა შემთხვევაში კი მას გადატანითი მნიშვნელობა აქვს ("თ ა ვ ი ისახელა, "თ ა ვ ი შეირცხვინა", თ ა ვ ი შეაკლა"...).
სავარჯიშო 1. წაიკითხეთ მაგალითები და გამოარკვიეთ, დაყოფით დაბეჭდილ სიტყვათაგან რომელია ნახმარი პირდაპირი მნიშვნელობით და რომელი - არაპირდაპირი ანუ გადატანითი მნიშვნელობით.
ა)
1. მონადირეებმა ლ ო მ ი დაიჭირეს და თოკით ხეზე მიაბეს. (გოგ.).
2. ლ ო მ ი დავით, ლ ო მ ი ცოტნე და ბოკვერი პაატა ვარ. (ტ. ჭანტ).
3. ამბობენ... თამარს ლ ო მ ი ს ბოკვერი მიართვესო. (დად.).
ბ)
1. ხ ე ლ ი ხ ე ლ ს ბანს, ორივე პირსაო. (ანდ.).
2. დედამ შვილს ჩაულაგა ერთი ხ ე ლ ი უკეთესი ქვეშაგები. (ჭავ.).
3. შენ კარგად წერ, ლამაზი ხ ე ლ ი გაქვს.
4. მხარი მხარს მივცეთ, ხ ე ლ ი - ხ ე ლ ს! (წერ.).
გ)
1. გავარვარებულ რ კ ი ნ ა ს ნაპერწკლები სცვიოდა. (გვეტ).
2. ეტყობოდა მხარბეჭიანს, / მკერდში ედგა რ კ ი ნ ი ს გული. (წერ.).
3. მტერთან ბრძოლაში სირბილე კი არ არის საჭირო, არამედ ქვის გული და რ კ ი ნ ი ს ხასიათი. (ქიაჩ.).
4. წამოვიზარდე რ კ ი ნ ი ს უღელქვეშ, / მომახრევინა ცხოვრებამ ქედი (ევდ.),
დ)
1. გახურებული ფ ო ლ ა დ ი ს ნაჭერი შეგირდმა გადმომცა. (ლორთქ.).
2. ფ ო ლ ა დ ი უნდა ვაჟკაცი. (ვაჟა).
3. გმირო!.. რამ შეგიცვალა ფ ო ლ ა დ ი ს გული? (წერ.).
ე)
1. მთვარის შუქი ათასნაირად კრთებოდა ო ქ რ ო ს ა და თვალ-მარგალიტზე. (ბარნ.).
2. დილას ო ქ რ ო ხარ სტუმარო, / საღამოს ვერცხლად იქცევი, / თუ ხანი დაგიგვიანდა / სპილენძად გადაიქცევი. (ხალხ.)
3. ო ქ რ ო ა, ო ქ რ ო - ხელი გადაუსვა პარმენმა თავზე ძაღლს. (ლორთქ.)
სავარჯიშო 2. შეადგინეთ მარტივი წინადადებები და იხმარეთ შიგ ქვემოთ მოყვანილი სიტყვები პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობით:
ვეფხვი, ქვა, კლდე, პირი, ხელი, მელია, მგელი, ცხვარი.
