ფეხმძიმობა
პაპისეული მარანი გვაქვს. კედლები ძველი ქართული აგურით არის აშენებული, სიგანე ერთი მეტრი მაინც ექნება. ჭერში კარგად დათლილი მსხვილი მუხის კოჭებია გადებული. კარიც მუხისა აქვს; დიდი, დარაბისებური. გინდა ცოტათი მეაღებ და შეხვალ, გინდა - მთლიანად. ახლაც მთლიანადაა ღია. მამა იქ არის, სართვლოდ ემზადება, ქვევრს რეცხავს.
მეც შევდივარ. მარანში გრილა. აქეთ-იქით ვიყურები, ყველაფერს ვათვალიერებ, თითქოს პირველად ვხედავდე იქაურობას. კედელში დატანებულ მრგვალთაღიან განჯინის ზემო თაროზე ხელადა და ჭიქა დგას. ქვემოთაზე კი სპილენძის ვედრიანია დაპირქვავებული. მარანში ბევრი ქვევრია, ზოგი დიდი, ზოგი მომცრო. მხოლოდ ორია მოხდილი. დანარჩენებს მიწა აყრია კონუსებად. მამაჩემი დიდ ქვევრში ზის და რაც ძალი და ღონე აქვს. ხეხავს კრაზანით, თან მღერის. ქვევრი ბანს აძლევს და ბუბუნით ამოდის ხმა.
მეორე მოხდილი ქვევრი, მარნის ქვემო კუთხეშია - ქვიტკირის საწნახელთან. თუმცა ქვევრი არ ეთქმის, იმაში მოზრდილი ადამიანი ვერ ჩაჯდება, სარცხით უნდა გაირეცხოს. მამაჩემს უკვე ჩაუსხამს წყალი, შიგ ვიყურები და ძირს, სადღაც მრგვალად მოლაპლაპე წყალში ჩემს თავს ვხედავ.
უცბად მომინდა მეც გამეკეთებინა რამე. კუთხეში მიხროვილ გოგრებიდან და ხაჩაკლებიდან ძლივს გამოვაძრე ბლის ქერქის სარცხი, მაგრამ სწორედ ამ დროს მოულოდნელად მამაჩემმა ჯერ გაწუწული თავი ამოყო, მერე იდაყვებით ქვევრის პირს დაებჯინა და მთლიანად ამოვიდა, თან ცალი ხელით კრაზანა ამოიყოლა, რომელიც მოიქნია და გაბრაზებულმა მარნის კედელს სთხლიშა.
- რა დროს შემიშალა ხელი ამ ვერანამ! ახლა სადღა ვიშოვი, ყველას თვითონ სჭირდება. რა მომივიდა, კაცო, მეურნეობაში მოვცდი და აქაც ვერაფერს ვერ ვაკეთებ. მომეცი ლევან ეგ სარცხი, ქოცოს მაინც ამოვრეცხავ! - მამაჩემმა სარცხი გამომართვა და ახლა ქოცოს დაუწყო რეცხვა.
აჩქარებით რეცხავს მამა. მალ-მალე გადააქვს სარცხის ტარი. ერთი ხელიდან მეორეში, ხან - აქეთ, ხან-იქით, ხან - აქეთ, ხან - იქით. მე კი იქვე მიგდებულ კრაზანას დავყურებ. კრაზანას სამაგრი გასწყვეტია და მთლად მოფულუხებულა. დავყურებ და თან გულში ვამბობ:
- ამის გაკეთება ძნელი არ უნდა იყოს, თითქოს ქართულ ი-სა ჰგავს, მაგრამ არა, მარტო ი-ს არა ჰგავს, კიდევ სხვა რაცას მაგონებს. ნეტავ რა უნდა იყოს? ვფიქრობ, თუმცა ამდენი ფიქრი რად უნდა, მშვილდსა ჰგავს, ერთი ისარი აკლია, თორემ ზედგამოჭრილი მშვილდია. ამასაც შუაში ლარივით აქვს გაბმული წნელი.
მარნიდან გამოვდივარ, პატარა წალდს ვიღებ და ხევისკენ მივეშურები. იქ კრაზანები მეგულება. ვიცი ის ბალახი, ძირზე წვრილ- წვრილი ფოთლები ასდევს. მაღლა წვეროზე კი გაფურჩქნულ რტოებში ყვითელი ყვავილები ეშლება, გეგონება ცოცხალი კრაზანები ჩამსხდარანო. ალბათ იმ ბალახს კრაზანას იმიტომ ეძახიან.
უკვე ჩავედი ხევში. ნაპირებისკენ ვაცეცებ თვალს, კრაზანებს ვათვალიერებ, მაგრამ არ მომწონს. წვნიკებია, ეგეთები არ გამოდგება. იქნებ ზემოთ უფრო იყოს? მივდივარ. მართლაც. ზემოთ ფერდაზე მაღალ-მაღალი კრაზანები გამოჩნდა. ძირფესვიანად დავგლიჯე, ერთი ამოიღლიავება გამოვიტანე და ხევის პირას მწვანეზე დავყარე. მერე ბარდიდან გრძელი, ნორჩი სვია ჩამოვწყვიტე, თხილს წნელები შევაჭერი და ისინიც გვერდზე მივუწყე.
ახლა ვზივარ, კრაზანებს წალდით ფესვებს ვუთლი ცერად. რა მაგარია, როგორც ქვა და რკინა ისეთია, ძლივს ითლება. მაინც არ ვეშვები, ვთლი და სიგრძეზე ვაწყობ ისე, რომ ფესვები ბოლოებში მოხვდეს. აი, უკვე სვიას ვახვევ, არც ეს არის ადვილი. ბალახის ღეროები აქეთ-იქით იფანტება. ხან მუხლი დავადგი კრაზანებს, ხან - იდაყვი და როგორც იქნა, დავახვიე სვია. მაგრამ ჯერ სად არის, ფორმა ახლა უნდა მიეცეს. სიგრძეზე დაწყობილ კრაზანებს ნელ-ნელა მშვილდისებურად ვხრი და შუაში დაგრეხილ თხილის წნელს ვაბამ.
კრაზანაა, ნამდვილი კრაზანა! მშვილდსა ჰგავს. ფესვებიც მგონი კარგადაა ბოლოებში ჩატანებული. თავი და თავი ხომ ეს არის, ამით უნდა გაიხეხოს ქვევრი.
კრაზანა მხარზე გადავიკიდე, წალდი ავიღე და სახლისკენ წავედი. მამაჩემს უკვე ამოურეცხია ქოცო. ახლა წყალს იღებს პატარა გოგრის ხაპით და ეზოში ღვრის, წყალს წითელი ღვინის ფერი დაჰკრავს, ოდნავ მომჟაო სუნი აქვს.
კრაზანა ზურგს უკან დავმალე, მარანში ისე შევედი.
- სად იყავი, ლევან, გეძახოდი, ცოტა დახმარება მინდოდა, მისაყვედურა მამაჩემმა.
- ზევით ვიყავი, ფერდაზე.
- ფერდაზე რა გინდოდა?
- კრაზანა გავაკეთე.
- კრაზანა? შენ რა კრაზანის გამკეთებელი ხარ
- გავაკეთე კი და...
- აბა, მაჩვენე!
ვაჩვენე, მამაჩემმა კარგად შეათვალიერა, კვანძები. სათითაოდ გაუსინჯა, მაგრად არის თუ არაო, სადღაც რაღაცეებიც გაუსწორა, მერე მე შემომხედა, თვალები უბრწყინავდა, ეტყობოდა, მოსწონდა კრაზანა, მაგრამ მაინც დაეჭვებით თქვა:
- მე მგონი არა უშავს რა, შეიძლება გამოდგეს, ვნახოთ, ხელს როგორ გამოჰყვება, - იმ წუთას ქოცოს თავი გაანება და ისევ დიდ ქვევრში ჩახტა.
ახმაურდა კრაზანა, აშხაპუნდა წყალი.
შხაპ, შხუპ, შხაპ, შხუპ, შხრრ...
მამაჩემი რეცხავს ქვევრს, თან მღერის, მე კი მარნის კარის ძირზე ვზივარ და გული მიჩოჩქოლებს: - ნეტავ ივარგა კრაზანამ, რატომ არაფერს ამბობს მამა? თუმცა რაღა უნდა თქვას, ხმაზე არ ეტყობა რომ კმაყოფილია! კარგად რეცხავს კრაზანა, კარგად!
ვუსმენ ქვევრიდან ამოსულ სიმღერას, ვუსმენ და არ ვიცი მართლა ასეა თუ მე შეჩვენება, მამა ახლა თითქოს უფრო კარგად მღერის, ქვევრიც უფრო დიდ ბანს აძლევს და ჩვენი ძველი პაპისეული მარანიც მხიარულად გუგუნებს...
