ფეხმძიმობა
ზურგიშარას იმ დიდ საურმე გზას უწოდებენ ჩემს სოფელში, რომელიც იქაურობას შუაზე ყოფს და ხერხემალივით სიგრძეზე მიჰყვება. იგი ორივე მხარეს დაფარულია სიმინდის ყანებით, ვენახებითა და ხეებით დაჩრდილულ ეზოებში ჩადგმული სახლებით.
ერთხელ, შუადღისას, ამ ზურგიშარაზე - ეს ამბავი დიდი ხნის წინათ მოხდა - თავი მოეყარათ კუთხე-მეზობლებს მინაგო ტოფაძის ნამოსახლარზე და ეინარ მიხალაინენს აცილებდნენ. თითო ხელადა ღვინო და ცოტაოდენი ხორაგეული ყველას მოეტანა, ლეღვის ჩრდილში სუფრა გაეშალათ და შემოსხდომოდნენ.
დედაკაცებს საგზალი მოემზადებინათ და ხურჯინში აწყობდნენ. ეინარი სოფელს ტოვებდა და თავის ქვეყანაში ბრუნდებოდა.
ყველა გულდაწყვეტილია: ორმოცდაათი წელი გვერდიგვერდ ცხოვრობდე, ერთმანეთის ჭირსა და ლხინს იზიარებდე, ახალგაზრდობა ერთად გაატარო, შეაბერდე და, ბოლოს, ასე უეცრად დაშორდე - დაგწყდება კაცს გული, მაშ, რა იქნება!
თავმოყრილ მეზობლებს არ უნდათ გამოტირებულივით გაისტუმრონ ეინარი, ისედაც შორი გზა ცრემლით დაუმძიმონ და ცდილობენ ხალისიანად იყვნენ; მაგრამ მაინც ვერ ფარავენ, რომ დანაღვლიანებული არიან.
- გახსოვს, ეინარ, აქ რომ პირველად მოხველი? - ეკითხება ეზეკია.
თანხმობის ნიშნად ეინარი თავს აქნევს.
როგორ არ ახსოვს! მაშინ სულ ახალგაზრდა იყო. ჯარისკაცობა მოათავა და გაუშვეს. პირდაპირ თავის ქვეყანაში კი იმიტომ ვეღარ წავიდა, რომ თავისიანი იქ აღარავინ ეგულებოდა: დედ-მამა და ორი ძმა ოკეანის გადაღმა გადასახლებულიყვნენ.
ეინარს თვითონაც გადაწყვეტილი ჰქონდა,მათ კვალს გაჰყოლოდა, მაგრამ საამისო საშუალება რომ არ გააჩნდა, ასე მოიაზრა: ქირაზე წავა სადმე, საჭირო ფულს თავს მოუყრის და გაემგზავრება...
ქალაქში რომ სამუშაოზე ვერსად ჩადგა, სოფელს მიაშურა. სოფელსოფელ ხეტიალში კი გაზაფხულის ერთ დღეს ზურგიშარაზე შემოაღამდა, მინაგო ტოფაძის სახლის წინ შეჩერდა და ღამის გასათევი ითხოვა. ჩვენებური ლაპარაკი რომ არ იცოდა, ხელები მოიშველია და ამით ანიშნა, რა უნდოდა...
განსვენებულ მინაგოს შემდეგში არაერთხელ უთქვამს ხუმრობით:
"მაშინვე შევატყვე, ალალ-მართალი კაცი იყო და უარი ვერ ვუთხარი. ან კი რისი შიში უნდა მქონოდა?! ავაზაკიც რომ ყოფილიყო, ჩემს ცარიელ ქოხში რას გამორჩებოდა! შემოვიყვანე, შუაცეცხლთან სუფრა დავუდგი, ვავახშმე და დასაწოლი კუთხე მივუჩინე. რა ვიცოდი, თუ მერე ჩემი სიძე გახდებოდა, თორემ ვარიას დავუკლავდი და უფრო რბილად მოვასვენებდი".
- ოჰ, რა ვაჟკაცი იყავი! - ახლა უკვე მოხუც ეინარს მხარზე ხელს უთათუნებს თედორე.
ეინარის ჭაბუკობის გახსენებამ მივიწყებული წარსული მოაგონა ყველას და ოცნებით იმ დროს ევლებიან, როცა მასთან ერთად ახალგაზრდები იყვნენ. - თვალტანად მართლა კარგი იყო, მარა პირველად რომ შევხედე, გადაცმული ქალიშვილი მეგონა, - ალერსიანად შეჰყურებს სიდონია, - ნამჯა ხომ გინახავთ? სწორედ იმ ფერის თმა ჰქონდა. თვალებიც უცნაური, წყაროს წყალივით კამკამა.
- კიდევ რა მოგწონდა მისი? - ხარხარებს ეზეკია, - ჰო, თქვი ბოლომდე.
- რა და... - ცალ თვალს ჭუტავს და დანაოჭებულ ტუჩებს აცმაცუნებს სიდონია, - ისეთი თეთრი პირისკანი ჰქონდა, გაპენტილი ბამბა გეგონებოდა. აბა, შენ კი არ გგავდა, შე საწყალო, თათარივით რომ შავი იყავი ყოველთვის.
- ბევრი უპრაწავდით თვალებს, მაგრამ ცხონებულმა აღათიმ გაჯობათ ყველას! - სიცილით ამბობს ბესარიონი.
თუ როგორ ჩაესიძა ეინარი მინაგო ტოფაძეს, ყველამ იცოდა: ხანშიშესულმა და ხეიბარმა გლეხმა, რომელსაც აღათის გარდა შვილი არ ჰყოლია, იმ გაზაფხულზე თავის სახლში დაიტოვა უცხო ყმაწვილი ყანავენახის დასამუშავებლად.
ის ისეთი საზრიანი და ერთგული გამოდგა, რომ მინაგო ლოცავდა იმ დღეს, როცა განგებამ ვაჟის მაგიერი მიაყენა კარზე. საოჯახო საქმით დატვირთულ აღათისაც დიდად ეშეღავათა, როცა ოჯახში მამაკაცის ხელი დატრიალდა. ამიტომ ქალიშვილი ყოველნაირად ულოლიავებდა, რომ ის მეტ ხანს დარჩენილიყო მათთან. მაგრამ ეინარიც რომ აღარ იჩქაროდა წასვლას?!
ვინ არ იცის, რომ იქ, სადაც ჯანით სავსე გოგო და ვაჟი ყოველდღე ხვდებიან ერთმანეთს, ქოხში იქნება ეს თუ სასახლეში, უჩინარი ვინმე ათასნაირ კაკანათს დააგებს ხოლმე. თუ ამასთანავე გოგო მწყაზარია და ისეთი კისკისი იცის, რომ ძალიან დანაღვლიანებულ კაცსაც შუბლის ნაოჭებს გაუსწორებს და გულზე დაწოლილი დარდის მძიმე ტვირთს ჩამოხსნის, თვალით უხილავი კაკანათი მაგრად ჩაებღაუჭება ვაჟის ფეხებს, სულს, ფიქრს, თვალებსაც.
ეინარი შერჩა ზურგიშარას იმ ზაფხულზე, შემოდგომაზედაც, მერე ისევ ახალ ზაფხულს და შემოდგომას, და ბოლოს სამუდამოდ დარჩა.
- ღმერთმა აცხონოს, კარგი სამეზობლო დედაკაცი იყო აღათი, - თითქმის თავისთვის ლაპარაკობს საჩინო, - ის რომ ცოცხალი ყოფილიყო, ჩვენი ეინარიც არ იფიქრებდა წასვლას.
- აცხონოს... - ჭიქას ავსებენ მამაკაცები.
- აცხონოს... - ჩუმად ამბობს ეინარი, ჭიქაში მჭადის ნატეხს აწებს და შესანდობარს სვამს. ეინარმა დიდი ხანია, ყველა საჭირო ქართული წესი ისწავლა და კიდევაც ზუსტად იცავს.
რამდენიმე თვეა აღათი გარდაიცვალა. მარტო დარჩენილმა ეინარმა ყველაფერი შეასრულა, რასაც სულის საქმე მოითხოვდა, ამის შემდეგ გაყიდა სახლი, კარ-მიდამო და დიდი ხნის უნახავ თავის ქვეყანაში წასვლა გადაწყვიტა.
- დამავიწყდა, რა ჰქვია იმ შენს სოფელს? - ეკითხება თედორე.
- ლუსოვაარი.
- ლუსოვაარი... - იმეორებს თედორე, - ბევრჯერ გამიგონია შენგან.
ასე მახსოვს, ტბის პირადაა...
- ჰო, დიდი ტბის პირადაა გაშენებული, უკან კი ფიჭვნარი და არყის ხეების ტყე აკრავს. ზამთარში, ტყეს რომ ყინვა გათანგავს, ხეების ტკაცანი ისმის. მკაცრი ბუნებაა ლუსოვაარში, ხალხი კი გამრჯე და კეთილი.
უმთავრესად მეთევზეები არიან, ამით ცხოვრობენ. რამდენჯერ მონატრებია ეინარს იქური ზამთარი და ყინვაც კი. ისე მონატრებია, რომ გულში ნამდვილი ტკივილი უგრძვნია...
- შორს კი არის ის დალოცვილი!.. - თავს აქნევს ძალზე მოხუცი ანანია.
ანანიასაც ახსოვს ეინარის ნაამბობი. აქედან ისე შორსაა ის ქვეყანა, რომ იქ დედამიწა თავდება. იმის იქით უსასრულო ზღვა იწყება, სადაც ყინულის მთები ცურავენ. დიახ, დიახ, ნამდვილი ყინულის მთები! მზე ვერ ადნობს მათ, რადგან იქაური მზე უღონოა. ზურგიშარაზე რომ დააცხუ ნებს და ოფლს მოგადენს, იმას კი არ ჰგავს!..
- ლეღვი ხარობს იმ სოფელში? - კითხულობს ილია.
ეინარი თავს აქნევს უარის ნიშნად.
- ვენახი?
- არც ვენახი.
- აბა, ასე მითქვამს, ცხოვრება გაგიძნელდება აქ მიჩვეულს, - აფრთხილებს ილია.
ეინარმა თვითონაც იცის, რომ გაუძნელდება.
- კი მარა, ადამიანო, ვისთან მიხვალ იქ? - გულშემატკივრად მიმართავს
იორამი, - გეგულება ვინმე ნაცნობი მაინც?
ეინარი ხელისგულებს შლის. მართლაცადა, ვის ნახავს? ძველები, ცხადია,
დაიხოცნენ, ტოლებს ალბათ დავიწყებული ჰყავთ, ახალგაზრდებმა კი მისი არსებობაც არ იციან.
- ჰოდა, ვის ნახავ იქ? ვინ დაგხვდება?
ეინარი დუმს, გულში კი ფიქრობს: დახვდება ლუსოვაარი და ტბა, სადაც მებადურები აფრიან ნავებს მიაცურებენ.
- არ მოგვინატრებ შენს მეზობლებს? აღარ გაგვიხსენებ? - ნაღვლიანად შეჰყურებს თედორე.
ეინარი ყველას თვალს ავლებს ისეთი სიყვარულით, რომ სიტყვა ზედმეტია.
- იქ რომ გკითხავენ, ამდენ ხანს სად იყავი და როგორ ცხოვრობდიო, ასე იტყვი: უბედური ვიყავიო?
- რავა გეკადრება, - სოფლურად უქცევს ეინარი, თუმცა ლაპარაკში უცხოური კილო გაჰკრავს, - ბედნიერად მომახუცეთ და თქვენი აუგი ვთქვა?! აბა აღარ ყოფილა ქვეყნად პატიოსნება და ეგაა!
- შენ აგაშენა ღმერთმა, თუ დაგვიფასე, - ისმის გარშემო.
წუთით ყველა გაჩუმებულია.
- იმ შენი ლუსოვაარის სადღეგრძელო იყოს, - ჭიქას ივსებს ეზეკია და სხვასაც უსხამს.
საუბარი გრძელდება. ხან ეინარს მიმართავენ, ხან თავიანთ ჭირვარამზე ჩამოაგდებენ სიტყვას. მზე თანდათან მაღლა იწევს, ჩრდილი მუქდება, მზის მხურვალებით გახარებულ ჭრიჭინობელებს გაუთავებელი ჭრიჭინი გააქვთ.
კიდევ სვამენ და ერთმანეთს ადღეგრძელებენ.
ყველას სადღეგრძელო ჩამოთავდა და ეინარი სუფრიდან დგება.
დანარჩენებიც წამოიშალნენ. - აბა, იპოლიტე, ბიჭო!
ეინარის ნათლული იპოლიტე თექვსმეტი წლის ბიჭია. ის სადგურზე მიჰყვება ნათლიას.
- წავიდეთ, თვარა სიცხე შეგვაწუხებს მერე, - აჩქარებს იპოლიტე და საგზლით გატენილ ხურჯინს მხარზე იკიდებს.
ყველა შარაზე გამოდის და ეინარს მიაცილებს.
ეინარი სათითაოდ ეხვევა და ეთხოვება მეზობლებს. წყლისფერი თვალები დასველებული და ამღვრეული აქვს. დედაკაცები იცრემლებიან და თავშეკავებულად მოთქვამენ.
- რას მისტირი, სიდონია? - ამშვიდებს ბესარიონი, - გზაზე დამდგარი კაცი კი არ უნდა გამოიტირო, შე ქალო, უნდა გაამხნევო!
ამას სიტყვით ამბობს, თორემ გული თვითონაც აჩვილებული აქვს.
ეინარი უკანასკნელად პირჯვარს ისახავს ხუთივე თითით, როგორც მისი რჯული მოითხოვს, და მძიმედ მიდის. წინ იპოლიტე მიჩიქჩიქობს.
მდუმარედ დგანან და ნ, როგორ შორდება იქაურობას ეინარი. ის თანადათან პატარავდება და თითქოს დნება სივრცეში.
- ღმერთმა კეთილად ჩაიყვანოს!
- სიჩუმეს არღვევს თედორე და სევდიანად გასცქერის დაცარიელებულ გზას.
- რაღა დროს მისი წასვლა იყო, - გულნაკლულად ამბოს საჩინო. "...ლუსოვაარის სადღეგრძელო იყოს..."
- ვერ გაუმტყუნებ, ჩემო ძმაო, - თავს აქნევს ეზეკია, - უცხო მხარეში სასახლე რომ ამიშენო, საბოლოოდ მაინც ჩემი ზურგიშარა მომენატრება და წამოვალ. არა, ნამდვილად კარგი კაცი ყოფილა, თავის კუთხეს რომ დაუბრუნდა. რომელი პატიოსანი კაცი დაივიწყებს თავის ქვეყანას?!
- ეგ კი, მარა ყინულებში რა გააძლებიებს იმ დალოცვილს, აქ არ ერჩია?! - ლაპარაკში ერთვება ბესარიონი, - ამისთანა ლამაზ სოფელს კაცი მიატოვებს?!
- დედაშენს გაცვლიდი შენ?! - უეცრად ხმას იმაღლებს ეზეკია.
ბესარიონს ვერ გაუგია, რას ეკითხება და გაკვირვებული შესცქერის.
- მე შენ გეკითხები, დედაშენს გაცვლიდი შენ იმიტომ, რომ სხვა დედაკაცი უფრო ლამაზი იყო?
- მაგის გამო დედა ვის გაუცვლია, შე კაი კაცო!
- ჰოდა, ასეა ესეც! - ამბობს თავისი აზრის სიმართლეში დარწმუნებული ეზეკია.
- ეგ კი, მარა... - ბესარიონი ცდილობს შეედაოს, მაგრამ თვითონაც იცის, რომ ეზეკიას გასაბათილებლად ვერაფერს იტყვის და დუმილს რჩეობს.
მამაკაცები უკანვე შედიან მინაგოს ნაეზოვარში და ლეღვის ჩრდილში მოლზე გაშლილ სუფრას უბრუნდებიან.
- ეს ხე მისი დარგული უნდა იყოს, - ამბობს თედორე და განიერ ტოტებს შეჰყურებს.
- მისი დარგულია, - უმოწმებს რამდენიმე ხმა.
- მინაგოს რომ ჩაესიძა, იმ წელიწადს გამომართვა ნერგი, - საბოლოოდ ადასტურებს ეზეკია.
კიდევ დარჩენილიყო ხელადებში ღვინო. ერთმანეთის სადღეგრძელოს სვამენ და შორ გზაზე დამდგარსაც კეთილ ნატვრას უგზავნიან. ლეღვის ტოტები ირხევა და ფოთლები შრიალებენ, თითქოს რაღაცას უამბობენ მოლზე დამსხდართ.
