ფეხმძიმობა
1
სატრფოს ყველა ჰკლავს, მხოლოდ ჯალათი ყველას არ უზღავს სამაგიეროს.
ო. უალდი.
მეც ვცხოვრობ!
დღეს ქრისტეს შობაა ჩემს გულში კი კვდება და ობდება ყოველი წმინდა გრძნობა. ყველა იცინის, ყველა მხიარულობს, მე კი დაცინვით გადმომყურებს ამ დაწყევლილი ოთახის დაბალი კედლები, მთელს ცხოვრებაში ვერ დაგიმსახურებია ვერც ერთის გულის ძგერა, ვერც ერთის კალმის მოსმა, ვერც ერთის ტუჩის თანაგრძნობის სიტყვაო.
მზის სხივი თარეშობს ეზოში; ფინიას საშობაო ნაზუქი უშოვნია და ღრუტუნით შეექცევა; პატარა ბავშს, თეთრს ტანისამოსში გამოწყობილს, ორიოდე კონფეტი რგებია და ახლა ათამაშებს, ითვლის, აწყობს... ეგერ კიბეზე, ფანჯრის წინ, შეჩერებულა აყლაყუდა სერთუკოსანი და მხიარულად კითხულობს ღია წერილს. ვიცი, ვიცი, რაც სწერია შიგ: „გილოცავ და გკოცნი... შენი“ ასე წერია უსათუოდ, მაგრამ ვინ აწერს ხელს? ამალია, კეტი, ელენე.. ა! ვინც უნდა იყოს.. მისთვის ხომ თამარია, ჯიოკონდაა, საკუნტალაა!
მეორე ოთახიდან მოისმის მოხუცი დიასახლისის ხმა: იგი მხიარულად, აღტაცებით, უხსნის თავის დისწულს, თუ ვინ იყო ქრისტე.
მე ვარ მხოლოდ აქ მიტოვებული...
ერთი წერილი მაინც...
რა ავიჩვილე გული!
ფუ!
ახალგაზრდა სტუდენტი კარში გამოვიდა.
2
„არის ქვეყანა, მის სიმყრალეს ვერ ასწერს ხელი, ვით ჯოჯოხეთი, მისი არე ისეა ბნელი“. ცას, ნისლით მოცულს, დაუხურავს ნაცრისფერი ქალაქი. ერთი სახლი რაა, ვერ შეაჩერებს თქვენს თვალს. გაივლის ვინმე ქუჩაზე, თუ მოგაგონდება ვინმე აქ მცხოვრები - იფიქრებ არა იმაზე, თუ რომელ ქვეყანას გაუზრდია ასეთ ქმნილება დასამშვენებლად. არამედ საღორეში თუ სატუსაღოში დაიბადა ასე უაზრო და ულაზათო ცხოველიო.
ჩაფიქრებული სტუდენტი წყნარად მიდიოდა. თუმცა ზიზღით იგონებდა ნაცნობთა და უცნობთა, რომელნიც ირგვლივ მდგომ სახლებში, ელექტრონით განათებულ ოთახებში უნდა მჯდარიყვნენ, მაგრამ მაინც შურდა მათი მდგომარეობაე - რთად იყვნენ, ხალხი იყვნენ.
აქ ვექილი დგას, - გაიფიქრა ყმაწვილმა, - ზიფთხიანი ქალიშვილი ჰყავს! ვიცნობდე მაინც! - შევიდოდი.
სტუდენტი, მწარე ფიქრებიდან დამთვრალი, ზოგჯერ ძლიერათ ჯოხს დაარტყამდა ქვაფენილს, წინწკლებს გამოაყრევინებდა, მათრახნარტყამ ჯაგლაგივით ერთს ჩქარა გაივლიდა, რომ მერმე ისევ წყნარად გაეგრძელებინა გზა.
„გზაზე არ ჩანდა ცხოველი, თითქო საუკუნოთა ისვენებდა ყოველი“.
მხოლოდ სახლებიდან მოისმოდა სხვადასხვა სიმღერის, მუსიკის ხმა და ეს არევ-დარევა ხმების, კილოების მთლად კანში შეუდიოდა მიმავალს.
მოსახვევში უეცრათ ვიღაცა დაეწია და მას უნებურად მხარი გაჰკრა:
- უკაცრავად - წაიბუტბუტა ყმაწვილმა.
- არაფრისთვის) - მიუგო ქალმა.
- როგორ არაფერი - მხარი კინაღამ წაგაცალეთ, უზრდელობად არ ჩამომართვათ...
- ო არა! მე თქვენ გიცნობთ... შორიდან მაინც...
თქვენც გიცნობთ, - შორიდან მაინც, - განა ეს სიტყვები ისეთის არა ჩვეულებრივის ხმით იყო ნათქვამი, იმდენი სურვილი გამოიხატებოდა ნაცნობის, მოლაპარაკის ყოლისა, ისე ტკბილი და შემპარავი იყო, რომ ქალმა ლაპარაკი გააგრძელა, თუ თვითონ ქალსაც უნდოდა გვერდში ერთი ადამიანი ჰყოლოდა?
ეშმაკმა იცის!
- ამ პატარა ქალაქში ყველა იცნობს ყველას, მაგრამ ყველა თითქმის უცნობია, კიდევ გამოეხმაურა ქალი.
ერთხანს ორივე უხერხულ მდგომარეობაში იყვნენ. ორივე თითქოს ერთად მიდიოდა, მაგრამ არც ერთად: ქალი ცოტათი წინ იყო და თითქოს სურდა მიეტოვებია ახალი თანამგზავრი; ვაჟი კი თითქოს თავისთვის მიდიოდა და არ, აქცევდა ყურადღებას წინ მიმავალ ქალს. ქალს ის იყო უნდა აეჩქარებინა ფეხი და სრულიად დაშორებოდა ყმაწვილს, როცა უკანასკნელმა მიმართა:
- წარმოგიდგენიათ ასეთი მდგომარეობა: ძლიერ მოწყენილი ხართ. გული ათასის კლიტეებით გაქვთ დაკეტილი: რაღაც უღრმესი და უმაღლესი ძალა კი მწვავეd მოგთხოვთ გააღოთ კარი, სალხინოდ გამოუშვათ გული, რაც უნდა მოხდეს, რაც უნდა მოჰყვეს ამ გულის ნავარდს.
- როგორ არა.. კი... ეს ძლიერ და ძლიერ ხშირად მემართება...
ქალი გრძლად და დარცხვენით ლაპარაკობდა.
- მაშ, თქვენ გესმით! თქვენ გაიგებთ!
ვაჟმა ქალს ხელი ხელში მოჰკიდა. პირზე შეხედა. ფერმკრთალი, მაღალი, მასწავლებელი ქალი არაჩვეულებრივად უყურებდა თავისი პატარა თვალებით, ხელები გაჰყინოდა. ტანს რაღაც მიმზიდველი ლაზათი მისცემოდა.
უმნიშვნელო სახე სტუდენტს ახლა ლამაზადაც კი ეჩვენა.
- ქალბატონო, როგორც გატყობთ, არც თქვენ მოგელით დიდი გასართობი ადგილი; მე ხომ ისევ უნდა დავუბრუნდე სულის შემხუთველი ოთახის კედელს.
- მაშ რა ვქნათ? - მეგობრულის ღიმილით უპასუხა ქალმა.
- შევიდეთ ყავახანაში.
- არავინ იქნება...
- მით უკეთესი.
- გვიანაა... - ყოყმანით უპასუხა ქალმა და ეტყობოდა, უკანასკნელი საწინააღმდეგო საბუთის ძლიერება არ სწამდა.
- რას ბრძანებთ? სულ შვიდის ნახევარია! - და ყმაწვილმა შეაღო ყავახანის კარები, რომელიც ბედათ წინ დახვდათ.
ქალიც შეჰყვა ოდნავის ტოტმანით.
ყავახანა ცარიელი იყო. კუთხეში იჯდა მორიგი ფარეში; ახალი სტუმრების შემოსვლა მას გაუკვირდა.
- რას ინებებთ?
- ყავა, ხმელი ხილი და ლიკიორი.
- კარგია, რომ ერთმანეთს შევხვდით... ასე მოწყენილი ვიყავ... ამ დღეს..
დაიწყო ვაჟმა.
- მეც ძლიერ, ძლიერ ნასიამოვნები ვარ, ერთმანეთს რომ გავეცანით. ღმერთთან სწორი სჯობს. კარგი ხანია თქვენ შორიდან გაკვირდებოდით.
- რათა? - დაეკითხა ვაჟი.
- ისე... განმარტოებით დადიხართ... დაღვრემილი..,
- მართალია! ვერ შევეჩვიე აქაურობას. ახლაც თვალწინ მიდგას დიდებული ტაძრის დაღვრემილი ნანგრევები... ქვემოთ დაკლაკნილი ჩქეფარე მდინარე მირბის. მწვანით არის ყოველივე მოსილი... გულიც გიმღერის.. მართლა, ქალბატონო, თქვენ როიალზე დაკვრა იცით... გავიდეთ იმ ოთახში...
- კარგი, გავიდეთ!..
პატარა ოთახი გემოზე იყო მოწყობილი, კუთხეში როიალი; შუაში ყვავილებით მორთული სტოლი და რამდენიმე სკამი; ფერად კედლებზე სპარსული ნოხები ეკიდა და მათ ქვემოთ რბილი მუთაქებდაყრილი სავარძელი. ფარდაგით დაფენილი იატაკი, ფანჯრების და კარების ფარდები მხიარულად ირხეოდნენ. ახატულ ჭერიდან ჩამოშვებული კანდელი ელექტრონით ანათებდა. ბუხარი ოჯახებრივ მყუდრო ხასიათს აძლევდა და სიამოვნებას გვრიდა ოთახს.
ქალი მაშინვე როიალს მიუჯდა და იკითხა:
- თქვენი საყვარელი პიესა?..
- ფაუსტიდან: „ყვავილნო, გადაეცით მას“...
- სიამოვნებით, მეც ძლიერ მიყვარს...
მსახურმა შემოიტანა ღვინო, ხილი, სიგარები; მას შემოყვა ყვავილების გამყიდველი. ვაჟმა მთელი კალათი საჩქაროდ გამოსტაცა, ჩააკუჭა ხელში ქაღალდის ფული გაკვირვებულ მეყვავილეს და გარეთ გაისტუმრა,
- ახლა ჩემს საყვარელ პიესას დავუკრავ, - თავის მოუბრუნებლივ თქვა ქალმა და დაიწყო.
ვაჟი ცუდი მუსიკოსი იყო და ვერც გაიგო, თუ რას უკრავდა ქალი.
კილო მხიარულათ იწყებოდა, - დილის გამოღვიძებას ჰგავდა, ხან მთვარიან ღამეში ნავზე ქალწულის ოცნებას... მერმე უეცრათ იცვლებოდა ჰანგი... თითქოს რაღაც თვალუწვდენელ გაუთავებელ უდაბნოში მოხვდა ადამიანიო.
- მშვენიერია, მშვენიერი! - გათავებისთანავე დაიძახა ყმაწვილმა და ყვავილები გადააყარა თავზე.
ქალი წამოწითლდა, აღელღა, ადგა და რამდენიმე წვეთი ღვინისა დალია.
- მიირთვით, ქალბატონო, მიირთვით...
ყმაწვილმა აიღო, რამდენიმე ყვავილი ერთმანეთში გადაახლართა და ქალს გვირგვინად დაადგა თავზე.
არის წამები, როცა ვერაფერს ვხედავთ, ვერ ვაზროვნებთ, იკარგება სიტყვების მნიშვნელობა, ჩვენ გვიპყრობს მხოლოდ ტანი, ხმა, სახის გამომეტყველება.
- რა კარგად ვართ! ასე უნდა ვცხოვრობდეთ მუდამ... ტკბილად, მხიარულად, უდარდელად...
ქალი წავიდა და ისევ როიალის დაკვრა დაიწყო გიჟურის - მხიარულის.
ვაჟმა პატარა სკამი ქალის ფეხებთან დადგა, ზედ დაჯდა და თავი ქალის კალთაზე მიაყრდნო.
- შენ ძილი გინდა, ჩემო პატარა? ალერსიანი ხუმრობით დაეკითხა ქალი და დაწყებული პიესა „ნანინად“ შესცვალა. და როცა ვაჟმა თავი ძლიერ გადასწია და ქვემოდან ზემოთ დაუწყო ცქერა, ქალი ნელა დაიხარა, დაიხარა და...
3
დღის თორმეტი საათია.
მოხუცებული დედა კარგა ხანია სუფრასთან ზის და უცდის თავის ქალს. უკვირს, რად დაიგვიანა ადგომა. ფიქრობს: ახლა უქმეებია, მოისვენოს, ბევრს შრომობს...
მოხუცი წინდის ქსოვით ირთობს თავს. მწუხარებით შეჰყურებს საყავეს, რომელსაც ზოგჯერ გასინჯავს - გაცივდა თუ არაო...
- ახლავე გავაცხელებ ყავას... პატარა მომიცადე! აძახა დედამ შვილს, როგორც კი დაინახა თავისი ოთახიდან გამოსული ქალი.
- გვიან მოდი? რათ დაიგვიანე?
- ნაცნობებს შევხვდი და ყავას შევექეცით... უკაცრავად, დედა, მარტო დაგტოვე...
- არაფერი, შვილო, შენ ცოტათი მაინც გამხიარულდი... მუდამ სახლში ზიხარ.
ქალი ხელს არ ახლებდა მის წინ დადგმულ ნაღებიან ყავას.
- რად არ სვამ, შვილო, ყავას?.. რა დაგემართა... რა იყო?
- არაფერი, დედა, არაფერი.. და ქალს ცრემლები მოადგა თვალზე.
დედა მოეხვია.
ქალი პატარა ბავშვივით დედის ფეხებში პატარა სკამზე დაჯდა, თავი კალთაში ჩაუდვა, და ისე სულგანაბული იყო. დედა ხელს უსობდა თმაზე, რღაც უეცრად მიმჭკნარ სახეზე, გადაღუნულ ზურგზე.
მოხუცი თითქოს მიხვდა, რაც მოხდა. თვითონ დაუცრემლდა თვალი, თუმცა რამდენჯერმე გაიგონა შვილის დამშვიდებული სიტყვა:
- დედა, არაფერი ყოფილა.
* * * * * *
ვაჟთან შევიდა ვიღაც, ვისაც ჩვეულებრივ ამხანაგს ეძახიან.
- მითხარი ერთი, მუდმივ ტანჯვაში, სულის კვეთებაში, პირადი და საერთო მწუხარების დროს, აქვს თუ არა ადამიანს უფლება, როგორის ფასითაც კი იყოს, როგორი მსხვერპლიც არ შესწიროს, ერთი წუთი უმაღლესი სიამოვნებისა ამოგლიჯოს ქვეყანას?
- რა თქმა, უნდა, კი!
- უსინდისო
- რას იგინები? - გული მოუვიდა სტუმარს და ქუდს სტაცა ხელი... მაგრამ შეჩერდა, შეაჩერდა და გაკვირვებით ჰკითხა:
- რა დაგმართნია?.. რა იყო?..
- არაფერი, არაფერი ყოფილა...
* * * * * *
მეორე-მესამე დღეს ორი ვითომ ამხანაგი ნაცნობს ყავა- ხანაში ისხდენ და მხიარულათ სიგარას ეწეოდენ.
4
შემთხვევით ქალის უბის წიგნი ჩამივარდა ხელში, იგი სავსეა შენიშვნებით და წიგნებიდან ამონაწერით. მოვიყვან ზოგიერთს:
ა
ო, რამდენჯერ შენი ფანჯრის წინ, თოვლ-ჭყაპიან საღამოობით მიარია: სრულიადაც არ მქონია იმედი, რომ დაგინახავ-დი, არც მსურდა, რომ დამენახე, - სიახლოვე მყოფნიდა. არ მითქვამს, მაგრამ იცოდი ხომ, თუ რა იყავ ჩემთვის.
ბ
„მოღუშულ შემოდგომის დღეს თუ მოხვალ სასაფლაოზე, ნახავ კუთხეში ყარიბად შთენილს, მიტოვებულს ჩემს სამარეს. მთლად დაფარული იქნება იგი ყვავილების ნოხით.
იცოდე, ეს სიტყვებია გულში რომ ენთო იმ სიყვარულის; უცხო ოცნება, ტკბილი სურვილი სიცოცხლეში ვერ გამომჟღავდნენ; სამარიდან კი ამოვარდენ და... ყვავილად იქცნენ.
გ
თუ გიყვარს, თუ ლოცვილობ,
თუ იტანჯები - შენ ადამიანი ხარ.
ინდოთა სიბრძნე.
დ
მორის მეტერლინკიდან.
„რაღა ვუთხრა თუ მოვიდა, დაგიბრუნდა მეგობარი?“
- თვით სიკვდილის კარამდიდაც გელოდა-თქო - მას უთხარი.
„როგორც უცხომ, გამოკითხვა რომ დამიწყოს, რა ვუყო მას?"
- იქნებ იგიც დაიტანჯა.., უპასუხეს, როგორც შენს ძმას!
„კარგი, მაგრამ რაღა ვუთხრა, თუ იკითხა, სად წახვედი?“
- ნურას ეტყვი, მხოლოდ ჩემი გადაეცი მას ბეჭედი!
„თუ იკითხა, რატომ ბნელა, და რატომ შინ არავინ არი?“...
- ჩამქრალ სანთელს მიუთითე და აჩვენე ღია კარი!
„რა ვთქვა უკანასკნელ წუთზე, კითხვა რომ მან დამიპიროს?“..
- უთხარ, „იღიმებოდა თქო“, რომ საბრალომ არ იტიროს!
სიმ. წეველი.
უხეირო თარგმანიდანაც კი რა ნაზი გრძნობა გამოსჭვივის.. ნეტავი მგოსანი ვიყო... კლდეს ვატირებდი...
ე
ბაბილონის მახლობლად უპოვნიათ ოთხი ათასი წლის წინათ დაწერილი შემდეგი ბარათი:
„მარადისი ცხოვრება მოგანიჭოს მზის ღმერთმა! გწერ, რათა გავიგო, ჯანმრთელად, ხარ თუ არა? საჩქაროდ შემატყობინე. ახლა ბაბილონში ვარ, ვერსად გხედავ და უნახაობა ძლიერ მაწუხებს. მომწერე, როდის მოხვალ და მომიტან ბედნიერებას, გელი ყვავილთა დღესასწაულზე. უკვდავ იყავ ჩემთვის და ჩემ მიერ!"
ვ
ვკითხულობდი ბოდლერის „ბოროტების ყვავილებს“, განსაკუთრებით მომეწონა ერთი ადგილი, ჩემი სულის დამახასიათებელი:
არაფერი ვიცოდე, არაფერი მსურდეს, არაფერს ვგრძნობდე. არაფერს შევიგნებდე, ვიძინო, კიდევ ვიძინო - ეს არის ახლა ერთადერთი ჩემი მისწრაფება.
ზ
ყველაფერი შესწირო ერთს რასმე და, როცა საწადელს მიაღწევ, თავი ძლიერ უბედურად იგრძნო აი, უფსკრული ადამიანის ცხოვრებისა.
5
ქალი ჭამს, ყნოსავს ყვავილებს, ძველებურად მასწავლებლობს, ყურსაც კი უგდებს ტკბილ ფუჩუნს მოცლილ ვაჟისას, ზოგჯერ ჟინს იკლავს სქესობრივი მოთხოვნილებისას... მაგრამ ის არ ცხოვრობს, მასში ჩახშულია ცეცხლი, დაფერფლილია გრძნობა... იგი ცოცხლად მკვდარია, თუ ადამიანი ოდესმე შექმნის ხელოვნურ ადამიანს - მანქანას, უსათუოდ ასეთი იქნება იგი.
ბევრი კი იტყვის: არაფერი ყოფილაო!
