რევაზ ინანიშვილი - ცისფერი გორგალი

 

I

 

ერთი საათის შემდეგ, თვითმფრინავმა რომ დაშვება დაიწყო, ისევ მთები ამოჩნდნენ, მაგრამ ეს უკვე ყირიმის მთები იყო - დაბლები,  შეყვითლებულ-შეხუჭუჭებული, დაძენძილ ღრუბლებში მიმოფანტული. ჩემ გვერდით სომეხი მასწავლებელი იჯდა, სახელურებს ჩაფრენოდა  და შემკრთალი ხმით იძახდა: აი, ახლა, აი, ახლა შევეხებით მიწას და მძლავრად შეგვარყევსო, მაგრამ ისე დავმჯდარიყავით, ვერც კი  გავიგეთ.

ქუდი და საწვიმარი ავიღე და კარისკენ წავედი. კართან სტიუარდესა იდგა და მგზავრებს კმაყოფილების ღიმილით აცილებდა. ლამაზი არ  იყო, მაგრამ მიმზიდველი, ჯანსაღი ლოყები ჰქონდა. დიდი ხნის ნაცნობებივით დავემშვიდობეთ ერთმანეთს. ტრაპი ჩავირბინე,  შეჯგუფებულ მგზავრებს გავშორდი და მიმოვიხედე.

აეროდრომი მზით იყო გაბრწყინებული, რაღაც მინისსახურავიანი საგნები პროჟექტორებივით ანათებდნენ. ხმელი ბალახი გაფიცხებულს  ჰგავდა, მაგრამ, თბილისთან შედარებით მაინც საგრძნობლად გრილოდა.

ჩემი თანამგზავრები ჯარისკაცებივით დამწკრივდნენ და ქალაქში გასასვლელისკენ წავიდნენ. ფორმიანმა კაცმა მეც დამიძახა - წამოდითო.

ერთხელ კიდევ მიმოვიხედე და გავყევი. საბარგო განყოფილებაში ჩემოდანი ავიღე. აეროდრომის უკან, მოედანზე, გავედი. იქ ავტობუსები  და ტაქსები იდგა, გამოკრული იყო მოძრაობის განრიგიც. არც ავტობუსი მაძლევდა ხელს, არც ვერტმფრენი – ორი საათი აქ უნდა  მეყურყუტა მათ გასვლამდე. ისევ ტაქსებთან მივედი.

მძღოლები იქვე ჯგუფად იდგნენ და ლაზღანდარობდნენ. იალტაში ვინ მიდის-მეთქი, ვიკითხე. შუა ხნის მსხვილ-მსხვილ კაცზე მიმითითეს - აი, ისაო. ის კაცი კიბრიკის ტარას ბულბას ჰგავდა, სუფთად აპარსულ კეფაზე პატარა ყავისფერი ბერეტი ჰქონდა დაკოსებული. თქვენ  მიდიხართ-მეთქი იალტაში? არა, ალუპკაში მივდივარ, მაგრამ იქ არ უნდა გავიაროო? ფასისა ვკითხე: როგორაა-მეთქი მაინც. ოთხი კაცი  მომყავს, თითო სამ-სამ მანეთადო. ჩემოდანი საბარგულში ჩავდე, საწვიმარი და ქუდი უკანა სკამზე მინასთან მივყარე და ვუთხარი:

- სანამ სხვაც გამოჩნდებოდეს, მე ცოტას გავივლი აქეთ.

მხედრული სალამი მომცა. ჩემდაუნებურად მეც ხელი ავუღე.

- პატარა ვარსკვლავიანი ხარ? – მკითხა ღიმილით.

მივხვდი, რა პატარა ვარსკვლავზედაც მეკითხებოდა და თავი დავუქნიე.

- გერმანელებთანაც ხომ არ გიცეკვია ფოქსტროტი?

- ვის რა დააცადეთ?!

- ნუ წუხხარ, თქვენ ამერიკელებთან იცეკვებთ, რამდენსაც ინებებთ.

- ამერიკა წყალგაღმაა, რა მინდა იმ სიშორეს!

- ძველი ვინმე ჩანხარო, - და კიდევ ერთხელ ამიღო ხელი.

არაფრის ყიდვა არ მინდოდა, მაგრამ მაინც ყველა ფარდულს ჩამოვუარე, მაღლაც ავედი, აეროპორტის მთავარ შენობაში. იქ მშვენიერ  ბუფეტს წავაწყდი. ხიზილალიანი ბუტერბროდი შევჭამე და ერთი ბოთლი ლუდი დავაყოლე. ეტყობა, მებუფეტემ შემატყო, ქართველი რომ  ვიყავი და რაღაც საზეიმო განწყობილებით გადმომცა კაპიკიანებისა და ორკაპიკიანების გროვა. რაკი ასეა, ბოლომდე ზუსტნი ვიყოთ-მეთქი.

ის ხურდა გადავთვალე. ლუდის ფასი ვიკითხე და გაშლილი ხელისგულით გავუწოდე - კარგად დათვალეთ, ვგონებ შეცდით-მეთქი.

საბრალოს ორი კაპიკი დაეკლო. გაწითლდა, დიდი ბოდიში მოიხადა. არაფერს, რას ბრძანებთ-მეთქი, და წამოვედი.

ჩემი მძღოლი თურმე უკვე მეძებდა. მუშტარი ეშოვა და მერე რა მუშტარი! - თადარიგის გენერალი, მეუღლითურთ. მეოთხე კაცისთვის აღარ  დაუცდია.

- ნებას მომცემთ, წავიდე? - ჰკითხა გენერალს.

- წავედით! - ბრძანა გენერალმა.

მძღოლი საჭეს მიუჯდა, მანქანა დაძრა და გაიჭიმა. ასე, გაქვავებულივით იჯდა მთელი გზა.

ქალაქის ის ქუჩები, რომლებსაც ჩვენ მივყვებოდით, უსახური იყო. არც შემოგარენს დავუინტერესებივარ მაინცდამაინც: ერთმანეთში  გადახლართულიყვნენ მაღალი ძაბვის ანძები და ბარაკებივით გაჭიმული თეთრი სახლები. გენერალი ხუმრობდა და სულ იმას ვუსმენდი.

მისი მეუღლე იმრიზებოდა - რა არასერიოზულად იქცევიო. ის კი უფრო და უფრო ეშხში შედიოდა - ნიკოლოზისდროინდელ ანეკდოტებს  ყვებოდა ყირიმში ჩამოსულ დამსვენებლებზე. ჩემი სადაურობა რომ შეიტყო, მხარზე მეგობრულად წამომითათუნა ხელი. თითქოს რაღაცას  მანუგეშებდა - ეჰ-ეჰ-ეჰო. მერე მითხრა: ერთი თქვენებური ამხანაგი მყავდა, ქარსელაძე, დაიღუპა საწყალი, ძალიან მამაცი ბიჭი იყოო.

მუშტრის თვალით ამხედ-დამხედა. არც შენ უნდა იყო ცუდი ყმაწვილი, მე ძველი გენერალი ვარ და ას ნაბიჯზე სუნით ვგრძნობ, პიჟონს  ვხვდები თუ კაცურ კაცსო.

მთები დაიწყო, წამოწვიმა. ძალიან ჩვეულებრივი, ტყეწვრილით შემოსილი, გადამრგვალებული მთები იყო. წვიმითაც - უღიმღამოდ წვიმდა,  მაგრამ, მაინც მესიამოვნა. ისეთი სიმშვიდე ვიგრძენი, ბავშვობისას რომ ვგრძნობდი ხოლმე სხვაგან ყოფნის შემდეგ შინმიბრუნებული.

წიწვიანმა ტყემ ვასილევის ყირიმული პეიზაჟი გამახსენა - ოთხი მაღალი ფიჭვი რომ დგას გორაკზე, ქვემოთ კი მოჩარდახული ურემი  მიდის, ნაწვიმარია. ეს სურათი ძალიან მიყვარდა პატარაობისას, საწოლის თავზე მეკიდა და ყოველ დილა-საღამოს ვუყურებდი. მე ის  ახლაც მიყვარს...

რომ ავივაკეთ, ცა გაფართოვდა, ჰორიზონტზე ბურუსიანი ზღვა გამოისახა. გენერალი ადგილზე ვეღარ ისვენებდა, ყირიმის ომების ამბებს  გვიყვებოდა და იმ ადგილს დაეძებდა, სადაც კუტუზოვი თავში დაჭრეს. ბოლოს იქაც მივედით.

გზის პირასვე იყო, - თაფლისფერი ტუფისა თუ მარმარილოს მთელი ნაგებობა. მემორიალური დაფის ქვეშ ვიღაცეებს ყვავილებიც კი  დაეტოვებინათ. გენერალმა მანქანა გააჩერებინა და ქუდი მოიხადა. რამდენჯერმე ამოიოხრა, თავი გადააქნია.

მერე კვლავ წავედით.

ალუშტა, არტეკი, გურზუფი, შორს მთა აი-პეტრი, სულ ნაცნობი და ნაცნობი სახელები, ყოველ სახელთან დაკავშირებით - სხვა სახელები,  მოგონებები! და ისე გავიდა სამი საათი, არაფერი გამიგია.

- აი, აქ მაღლა ახვალთ და მანდვეა ის სახლი, თქვენ რომ მიდიხართ, - მითხრა მძღოლმა და მანქანა გააჩერა.

ფული გადავუხადე, გენერალს დავემშვიდობე და ჩამოვედი. მძღოლიც ჩამოვიდა, საბარგული გახსნა, ჩემოდანი მომცა, ხელი ამიწია, საჭეს  მიუჯდა და მანქანა დაძრა.

ოც ნაბიჯზეც არ იქნებოდა წასული, რომ საწვიმარი და ქუდი გამახსენდა.

- ტაქსი! ტაქსი! 

ეს იყო და ეს. ამ ორი სიტყვის ამოძახება ძლივს მოვასწარი, სახლის ქიმს მოეფარა.

ცოტა ხანს ვიდექი და ღიმილით ვფიქრობდი, ეს რა დამემართა-მეთქი. საწვიმარი ძვირფასი არ იყო, არც ქუდი ღირდა რამედ, მაგრამ  შეიძლება აქ ნოემბრის ნახევრამდე დავრჩენილიყავი და მაშინ უთუოდ დამჭირდებოდა.

ჩემოდანი ავიღე და ვიწრო, სუფთა ტროტუარს გავუყევი. პატარა მოედანზე მილიციელი იდგა. მივედი და ვუთხარი, ასე და ასე დამემართა  და როგორ უნდა მოვიქცე-მეთქი. ჩვენი განყოფილება აგერ იმ შენობაშია, მორიგეს მიმართე და ის დაგეხმარებათო.ხიდქვეშ გავედი და პატარა ჩიხში შევუხვიე, - განყოფილება იმ ჩიხის ბოლოს იყო.

სამორიგეოში ორი კაცი დამხვდა, ერთი ლეიტენანტი, მეორე - სერჟანტი. მოწყენილები ისხდნენ და პაპიროსს აბოლებდნენ. მივესალმე და  ახლა მათ მოვუყევი ჩემი გასაჭირი.

- მანქანის ნომერი თუ გახსოვთ? - მკითხა ლეიტენანტმა.

ახლაღა გამახსენდა, მანქანის ნომრის ცოდნა რომ რამეს ნიშნავდა.

- არა, არ მახსოვს, - მივუგე დარცხვენილმა. - თუმცა, მოიცათ...

სიმფეროპოლში, აეროპორტთან, ჩვენში გავრცელებულ ნომრებს მიჩვეულმა თვალმა უცებ ინიშნა, რომ აქაური ნომრები სხვანაირად  იწყებოდა. რაღაც Кр... Крб...

- Крб 01-52, მგონი ეს ნომერი უნდა იყოს.

- ნამდვილად?

- დაბეჯითებით არ შემიძლია თქმა, ისე კი... - ისიც მოვუყევი, როგორ დამამახსოვრდა.

ორივეს გაეცინა, ლეიტენანტსაც და სერჟანტსაც... მერე ლეიტენანტმა სადღაც დარეკა, რაღაც გამოიკითხა, ყურმილი დაკიდა და მითხრა:

- მანქანა ალუპკისაა. ჯერ არ დაბრუნებულა გარაჟში. წაბრძანდით, მოეწყვეთ და მერე შემოიარეთ. შევეცდებით, გიპოვოთ.

მადლობა გადავუხადე, დავემშვიდობე და წამოვედი. ჯერ ისევ იმ ადგილას მივედი, სადაც ტაქსმა დამტოვა, მერე აღმართს ავყევი. აღმართი  მოკირწყლული იყო, ქვაფენილი წვიმას გადაერეცხა. აქეთაც და იქითაც დიდი ხეები იდგა. დიდი ხეები და თეთრი, პატარა სააგარაკო  სახლები მალე გათავდა და ერთიანი ბაღი დაიწყო. ერთ ვეება ფიჭვზე თუნუქის ფირნიში იყო ჩამოკიდებული - ბაღი ამა და ამ სახლისაა და  უცხო პირთა შესვლა აკრძალულიაო. ფიჭვებს შორის ნუშისა და ზეთისხილის ხეები გაბარდულიყო. მთავარ გზაზე ასფალტი ეგო,  განშტოებებზე კი აგურის ფხვნილი მოეფინათ. აღმართს კიბეები მოჰყვა. ის კიბეებიც ავიარე და დიდი, სვეტებიანი სახლის ეზოში ავედი.

სვეტებქვეშ დაწნული საქანაო სავარძლები იდგა, შიგ ხნიერი ქალები და კაცები ისხდნენ. უცხო რომ დამინახეს, ჩემკენ დაიწყეს ყურება.

საერთო სალამი მივეცი და ვიკითხე - დირექცია სად არის-მეთქი. ერთმა მელოტმა მოხუცმა მიმასწავლა:

- აგერ, პატარა შენობაში.

წამოდგა, რამდენიმე საფეხურზე ჩამოვიდა და უფრო ზუსტად ამიხსნა:

- ბოლოდან პირველი კარი, ხედავთ, აბრაც არის კედელზე.

თითქმის მთლიანად ოქროს კბილები ჰქონდა. მადლობა მოვახსენე და იმ პატარა შენობისაკენ წავედი.

დირექტორმა დასასვენებელი სახლების მუშაკთათვის დამახასიათებელი ენთუზიაზმით მიმიღო. მეო, თბილისის ძველი მოყვარული ვარო.

ბევრი საერთო ნაცნობი აღმოგვაჩნდა. ზოგი მათგანის აღნაგობა გავიხსენეთ, ზოგისა - ხმა, კარგა გემრიელად ვიცინეთ და საქმეზე ამის შემდეგ გადავედით. ადმინისტრატორი გამოიძახა. მშვენიერი თეთრხალათიანი ქალი გამოცხადდა.

- გაბარებთ ამ ჩემ მეგობარს და თქვენ იცითო.

ქალმა ალერსით გამიღიმა, წამომყევითო. ჩემოდანი ავიღე და წავყევი.

ოთახი მომცა. მორიგეს თეთრეული შემოატანინა. კეთილი დასვენება მისურვა და მოკლედშეკრეჭილი თმის სწორებით წავიდა, ოდნავ წინ  წახრილი, საქმიანი ნაბიჯებით. ოთახი პატარა იყო. ერთი საწოლი იდგა, ერთი კარადა და ერთიც მაგიდა. სამაგიეროდ, სანახაობა  იშლებოდა შესანიშნავი. მთელი ქალაქი ჩანდა, ქალაქის იქით კონსერვის ყუთისფრად ალაპლაპებული ზღვა იყო. ზღვაში ორი გემი იდგა.

ერთიდან კვამლი ადიოდა.

ტანთ გავიხადე, ხელ-პირი დავიბანე და დასასვენებლად დავწექი. ლოგინი გრძელი იყო, ქლორის სასიამოვნო სუნი ასდიოდა. საათ-ნახევრის შემდეგ ავდექი, ხუთი ხდებოდა. ვიცოდი, რომ ამ დროს სამხრობა იწყებოდა, ცოტა წავივარჯიშე, ცივი წყალი გადავივლე, თეთრი  ხალათი და ჯაჭვისებური პულოვერი ჩავიცვი და სასადილოში წავედი.

სასადილოს დიასახლისი კუთხეში მდგარი მაგიდისაკენ წამიძღვა. იმ მაგიდასთან ერთი ყმაწვილი ქალი იჯდა. სამხრეთელს ჰგავდა, შავი,  სწორი თმა მხრებამდე ჩამოშლოდა. დიასახლისმა მორიდებით მიმართა:

- აელიტა, არა? ძვირფასო, თუ ნებას მომცემთ, თქვენს მაგიდასთან დავსვამ, - და ჩემზე მიუთითა.

- რა თქმა უნდა, რა თქმა უნდა! - აჩქარებით ამოიძახა ყმაწვილმა ქალმა და კოვზი ჩაის ამოურია.

მე დავჯექი და ჩუმ-ჩუმად დავუწყე თვალთვალი. თეთრი ფუმფულა ჟაკეტი ეცვა, მარცხენა ხელზე, იქ, სადაც სამაჯურს იკეთებენ, მამაკაცური „ვიმპელი“ ეკეთა. მთელი ყურადღება ჩაის ჭიქაზე ჰქონდა გადატანილი. უცებ მუდარის ღიმილით მომიბრუნდა:

- თქვენ ლიტა დამიძახეთ. რა უბედურებაა სამსართულიანი ა-ე-ლ-ი-ტ-ა. მარტო პასპორტში მიწერია ეს ოცდაათიანი წლების ცოდვა. თქვენ  რა გქვიათ?

- არც მე ვარ თავისუფალი მაგ ცოდვისაგან.

- მაინც?

- დავითი.

- რა საოცარია, არა? რამდენი დავიდოვია რუსეთში, დავიდი კი იშვიათად ჰქვიათ. მე მომწონს დავიდ.

- მაგრამ ჩვენში ასე არ გამოთქვამენ. თანაც მე დათოს მეძახიან.

- დატოს?

- არა, დათოს.

იქვე დავიწყეთ ვარჯიში, რომ ეს სიტყვა სწორად წარმოეთქვა, და გარკვეულ წარმატებასაც მივაღწიეთ.

საქართველოზე უცნაური წარმოდგენა ჰქონდა - ლამაზი ქალი მარტო ვერ გაივლის ქუჩაშიო.

- ლამაზი ქალი - კი! - მივუგე ღიმილით.

იმასაც გაეღიმა და ვითომ სასხვათაშორისოდ თქვა:

- თქვენი ქალები იშვიათად არიან ლამაზები, ბიჭები კი თითქმის ყველანი.

ავდექით და ერთად წამოვედით. ძალიან რბილად და ლამაზად მოდიოდა, შევამჩნიე, რომ სხვა მაგიდებიდან გვიყურებდნენ. კიბეზე ის  მელოტი მოხუცი შეგვხვდა, დირექცია რომ მიმასწავლა, დღე მშვიდობისაო და მკითხა:

- როგორ მოგწონთ, ყმაწვილო, აქაურობა?

- ძალიან მომწონს, - მივუგე მე.

- სასიამოვნოა, სასიამოვნო.

რომ გაგვცდა, მე და ლიტამ ერთმანეთს შევხედეთ და გაგვეცინა.

- მშვენიერი მოხუცია, არა? - მკითხა ლიტამ.

- საკმაოდ.

- იცით, ვინ არის? ისეთი გვარი დამისახელა, სახტად დავრჩი.

- ხომ ჩაგიბარებიათ მაგის რაღაცეები?

- უნივერსიტეტში.

- მე საშუალო სკოლაში. და რა არაზუსტია ხოლმე ჩვენი წარმოდგენები, არა?

- აბა?

- მწერალი მე მეგონა... ეგ სისულელეა, ბუმბერაზი არა, ძალიან ჰარმონიული პიროვნება. ყველას ასე ჰგონია. თქვენც მწერალი ხართ?

- რაღაც მაგგვარი.

- ესე იგი, უნდა იჯდეთ და სულ წეროთ?

- მხოლოდ დილდილობით.

- მერე რას გააკეთებთ?

- მერე ვიხეტიალებ.

- დაათვალიერეთ ეს ბაღი?

- არა, ახლა გამოვედი პირველად.

- მეც პირველად ვარ, მეც დილას ჩამოვედი. ახლა ხომ საღამოა, ხომ შეგვიძლია წავიდეთ აი იქით, ხეივნისაკენ?

- რა თქმა უნდა.

ყვავილების კვლებს გავცდით და ხეივანში შევედით. ის ხეივანი კი არა, გარინდებული უღრანი ტყე იყო. ერთმანეთს ჩახვეოდნენ ხავსიანი  მუხები, ნეკერჩხლები და რცხილები. აქა-იქ შემოჭრილ ჩამავალ მზის სხივებზე თვალისმომჭრელად ბრწყინავდნენ აბლაბუდები, ყვითელი  ფოთლები და ნაპერწკლებივით მორიალე ქინქლები. სადღაც სიღრმეში შაშვებმა ატეხეს ჭახჭახი.

მათმა ჭახჭახმა ერთი ბავშვური  გასართობი გამახსენა. ხელის ზურგი ტუჩებზე მივიდე და შეშფოთებულ შაშვს გამოვაჯავრე. იმწამსვე მიპასუხეს, - აქა ვართო. ლიტას  გაუკვირდა და ამან უფრო წამახალისა. კიდევ და კიდევ დავუჭახჭახე. ის შაშვები ხომ გამომეპასუხნენ, სხვებიც აჰყვნენ. რამდენიმე სულ  ახლოს მოფრინდა. გაკვირვებული დამეძებდნენ. აბა, რას მიხვდებოდნენ, მე რომ ვიყავი!

- სხვა რამეების მიბაძვაც თუ შეგიძლიათ! - აღტაცებული თვალებით შემომყურებდა ლიტა.

- ზოგიერთების.

- მაინც?

- მტრედების, მწყრების, კაჭკაჭების, ბაყაყების.

- აბა ბაყაყებს მიბაძეთ!

- ბაყაყები რომ არ არიან?

- იქნებიან სადმე.

სიცილისაგან თავი შევიკავე და ბაყაყების გამოჯავრება ვცადე. ერთხანს ასე მეგონა, ჩავფლავდი-მეთქი, მაგრამ საქმე გამოსწორდა -  ქვემოდან ნამდვილმა ბაყაყმა დამიძახა: ვინა ხარ, შენი ნათქვამი ვერ გავიგე, გაიმეორე, რა გინდაო. მე გავუმეორე. ის გაბრაზდა: რას დუდღუნებ, ნუთუ ორი სიტყვის სწორად წარმოთქმა არ შეგიძლიაო. მე ისევ ძველებურად განვაგრძე, მაშინ ბაყაყმა ერთი ესღა თქვა: გადარეული ხარ, ვიღაცა ხარო, და გაჩუმდა. ბევრი ვეძახე, მაგრამ ხმა აღარ ამოუღია.

- რატომ გაჩუმდა? - მკითხა ლიტამ.

ვუთხარი, რაც მოხდა.

პატარა ბავშვივით აკისკისდა.

- რა ყოფილხართ, ღმერთო ჩემო, - იძახდა და გვერდზე გადახრილი მათვალიერებდა, - გაჭირვებისას თქვენ მაგითაც კი შეგიძლიათ  იცხოვროთ. ხომ გამოდიან ხოლმე იმიტატორები სცენაზე!

- აბა, აბა!  მოედანივით რაღაც იყო - დაგვილი, დასუფთავებული. ლიტამ ხელები გაშალა, თან მიდიოდა და თან ნელ-ნელა ტრიალებდა. უცებ ისე  დაბზრიალდა, შხივილი მომესმა ჰაერისა თუ მიწის.

- თქვენ უფრო ზედგამოჭრილი ყოფილხართ სცენისთვის! ბალერინა ხართ?

- აჰ, არა, რას ამბობთ! ექიმი კარდიოლოგი.

- გულს კურნავთ? - ვკითხე პროვინციელი დარდიმანდის კილოზე.

- გააჩნია პაციენტს, - ასევე მომიგო იმანაც, თან ვითომც შერცხვა, თავი დახარა.

ორივემ გავიცინეთ და გზა განვაგრძეთ.

მაგრამ გზა მალე მავთულხლართმა გადაგვიჭრა. იქით სხვა დასასვენებელი სახლი იყო. უკან გამოვბრუნდით და სასადილოს მახლობლად,  ძელსკამზე ჩამოვსხედით. ლიტამ ფეხი ფეხზე გადაიდო, ხელები კეფაზე შემოიწყო და ღრმად ჩაისუნთქა.

- მე მოუთმენლად ველი ტრანსპორტის ყოველ სიახლეს. მინდა, მალე დადგეს ის დრო, როდესაც ათ-თხუთმეტ წუთში გადმოფრინდები  მოსკოვიდან, თუნდაც რამდენჯერმე ჩაისუნთქავ ამ უცნაურ ალერსიან ჰაერს და მერე წახვალ უკან.

- ეგ უთუოდ იქნება, მაგრამ ვისთვის იქნება, ეს არის საკითხავი. თუმცა... სად მუშაობს თქვენი მეუღლე?

დავინახე, რომ გიზგიზა შავი თვალები ნელ-ნელა გაუცივდა და ბოლოს მთლად გაეყინა. შევცბუნდი - ხამი ვიღაცა არ ვეგონო-მეთქი და  სწრაფად დავუმატე:

- ფულიანი ძიები ახლაც ახერხებენ ასეთ რამეებს (თითქოს მხოლოდ ამის თქმა მდომებოდეს, და არა იმის გაგება, ქმარი ჰყავდა თუ არა).

- აჰ! - წამოიძახა მან.

მე კი ჩემი ნათქვამის დაზუსტება განვაგრძე.

- საქმოსნები, დღეში ხომ იმდენს აკეთებენ, რასაც ჩვენ თვეში ვიღებთ...

მაშინ ხელი ხელზე დამადო, გამიღიმა და მითხრა:

- მე ქმარი არა მყავს. რაც შეეხება საქმოსნებს, მოდით, ეს რამდენიმე დღე მაინც ვიცხოვროთ უიმათოდ. ხომ?

მორჩილების ნიშნად ხელები მაღლა ავწიე.

- გნებდებით!

- დაუშვით ხელები და ეს მითხარით: საბანაო ამინდი გამოვა თუ არა ხვალ?

- გამოვა.

- რაზე ატყობთ?

- ცხვირი მიგრძნობს.

- იმ სიმაღლე ცხვირი გაქვთ, შეიძლება მართალიც იყოთ.

- აბა რა! 

კიდევ კარგა ხანს ვილაპარაკეთ ათასგვარი აბდაუბდა. მერე ავდექით და ქალაქში წავედით. ქალაქი არც მე მენახა და არც იმას. თითქმის  ყოველ ასე თუ ისე საინტერესო სახლთან ვჩერდებოდით და ვმსჯელობდით, ღირდა თუ არა ამ სახლში ცხოვრება.

ერთ ფარდულში პამიდვრის წვენს ყიდდნენ - აი, ისე, როგორც ჩვენთან წყალს ყიდიან ხოლმე. ლიტას გაუხარდა. გინდა თუ არა, შენც უნდა  დალიოო. ჩემს დღეში არ დამილევია-მეთქი. მით უმეტესო და ძალით მომაჩეჩა ჭიქა. ვსვამდით და ერთმანეთს ვუყურებდით ღიმილით.

მსხვილი ტუჩების ზემოთ მუქი ღინღლი აჩნდა, წარბები ცისარტყელებივით სწორად ჰქონდა გადახატული.

- თქვენ რუსი არა ხართ, - ვუთხარი უცებ.

- არცა ვარ.

- ბოშა ხართ?

- ბოშებს ჩემნაირი მრგვალი სახე არა აქვთ.

- აბა?

- თათარი.

- ოჰო!

- რა ოჰო! ჯვაროსნული ომის გაგრძელების სურვილი ხომ არ დაგებადათ?

თავი დავუქნიე.

- წააგებთ.

სიცილ-სიცილით გავედით ზღვასთან. უკვე ბნელდებოდა. პორტში დიდი თეთრი გემი იდგა. სადღაც ახლოს „მარინას“ უკრავდნენ.

სანაპიროს კედელთან წყალი ჭყაპუნობდა. ჰაერი მაზუთისა და თევზის სუნით იყო გაჟღენთილი.

- გავიდეთ ზღვაში? - ვკითხე ლიტას და ნავებზე ვანიშნე.

- როგორც გინდათ.

- გავიდეთ წყალქვეშა ფრთიანებით.

ბილეთები ავიღეთ და პირსს გავყევით. ნავში ორი სხვა იჯდა, ორიც ჩვენ მივემატეთ. მენავემ ძრავა ჩართო და ნავის შემობრუნება დაიწყო.

ლიტა მხრით მომეყუდა. მე ხელი მოვხვიე, ნავი გასწორდა, მაგრამ ხელი აღარ ჩამომიღია. თავი მაღლა ჰქონდა აწეული, ნიავი თმას  უწეწავდა და მისი სურნელოვანი ბოლოები სახეზე მეღიტინებოდა. ჩვენ წინ მჯდარი წყვილი ხან აღტაცებისაგან კიოდა, ხან - შიშისაგან;  ჩვენ კი ჩუმად ვისხედით. მხრიდან ხელი მაღლა ავწიე და ლოყაზე მოვუსვი, თმის სწორება დავუწყე. უფრო მოხერხებულად მომეყრდნო და  თვალები დახუჭა.

წარმოუდგენლად ჩქარა გავიდა ოცი წუთი.

- კიდევ ხომ არ წავიდეთ?

- არა.

პირსზე გადავხტით და სანაპიროზე გავედით. ის იმსიგანე ქუჩა სულ სავსე იყო მოსეირნეებით. მოაჯირთან ჩამწკრივებულ ძელსკამებზე  მოხუცები ისხდნენ და კმაყოფილი თვალებით შეჰყურებდნენ ამვლელ-ჩამვლელთ. ამვლელ-ჩამვლელში კი (ასეც ველოდი) ახალგაზრდობას  შუახნის ხალხი სჭარბობდა. ვინც იყვნენ (გოგო-ბიჭობას ვგულისხმობ), იმათაც სასაცილო, განიერი შარვლები და ნაოჭასხმული,  ყვავილებიანი აბრეშუმის კაბები ეცვათ. ზოგიერთ მეტისმეტად თავმომწონე ჯეილს მკერდზე „სპიდოლაც“ ეკიდა, ანტენა მთელ სიგრძეზე  ჰქონდა აწეული და ჯაზური მუსიკით ტკბებოდა. ლიტა პატარასავით ხელიხელჩაკიდებული, ყველაფერს ამჩნევდა და ყველაფერი ახარებდა.

ფართო სანაპირო რომ გათავდა, ტერასებად დაყოფილი გაზონები დაიწყო. ტერასებს ქვემოთ, ზღვის პირას, რესტორანი იყო - „პრიბოი“.

იქიდან სიცილისა და საცეკვაო მუსიკის ხმა ამოდიოდა.

- ხომ არ გვენახა რა არის ეს „პრიბოი“?

ლიტამ მხრები აიჩეჩა.

ხის მორყეული კიბეებით ჩავიარეთ და რესტორანში შევედით. გარდერობში ხნიერი ქალი იდგა. ღიმილით შეგვეგება და გული დასწყდა,  რომ არაფერი გვქონდა გასახდელი. მაშინ ლიტამ ჟაკეტი შემოიძრო და მიაწოდა.

- ოო! - აღტაცებით ამოიძახა მოხუცმა ქალმა, - დანაშაულია ასეთი მხრების დამალვა! გამეცინა და ლიტას მივხედე. მართლაც ძალიან ლამაზი მხრები ჰქონდა - ფრთხილად მოხაზული, თხელი, სალუქი; მძიმედ დაწეულ მკერდს  ზემოთ აშკარად ეტყობოდა თითქოს მთრთოლვარე წვრილი ლავიწის ძვლები. ორივე ხელი რამდენჯერმე ჩამოისვა თმაზე, კაბაც გაისწორა  და სახეგაბრწყინებული გამომყვა გვერდზე.

დარბაზი მრგვალი იყო, ჩრდილოეთით, სცენასავით შემაღლებულ ადგილზე, მუსიკოსები ისხდნენ. დაბლა საცეკვაო მოედანი იყო  დატოვებული. მუსიკოსები გატაცებით უკრავდნენ, არც მოცეკვავეებს უნდოდათ ჩამორჩენა - ისინიც თავიანთებურად ცდილობდნენ, მაგრამ  როგორღაც არ გამოსდიოდათ; ამას თვითონვე გრძნობდნენ და მორცხვად ეღიმებოდათ.

დარბაზში ცარიელი მაგიდა არ აღმოჩნდა. გარეთ გავედით, იქ სჯობდა, მორკალული აივანი ზედ ზღვის ტალღებზე იყო გადამდგარი. ბედად  ვიღაც წყვილმა ფული გადაიხადა და წავიდა. სუფრის ალაგებისთვის აღარ დაგვიცდია, ბოთლები და ჭიქები ცალ მხარეზე გავწიეთ,  დავსხედით. ოფიციანტი მალე მოვიდა. სუსტი, ცხვირწაწვეტებული, მეოცნებეთვალებიანი გოგონა იყო. გახარებული შემოგვყურებდა და  ფანქარს აწვალებდა.

- სტუმრები კავკასიიდან, ხომ?

მე თავი დავუქნიე და ვკითხე - რით შეეძლოთ ესიამოვნებინათ სტუმრებისათვის.

სწრაფად ჩამოთვალა: რამშტექსი, კატლეტი, ლანგეტი და სხვა ამისთანანი.

- ღვინო?

- ღვინო მხოლოდ მუსკატი და საბჭოთა შამპანური.

- რომელს ამჯობინებთ? - ვკითხე ლიტას.

- ქართული ღვინოები არა გაქვთ? - მიუბრუნდა იგი ოფიციანტს.

ოფიციანტმა დაირცხვინა - ქართული ღვინოები არა ჰქონდათ.

- ბულგარული?

- არც ბულგარული.

- მოგვიტანეთ კონიაკი!

ერთი ბოთლი კონიაკი! - წამოვიძახე მე.

ლიტას გაეღიმა და ამან გადაწყვიტა ყველაფერი. გვშიოდა კიდეც, თითო ლანგეტი შევჭამეთ და მერე საოცრად მსხვილ მუსკატის ყურძენსა  და სომხურ კონიაკზე გადავედით. ორ-ორი ჭიქა კონიაკი რომ დავლიეთ, საცეკვაოდ წავედით. ლიტა შესანიშნავად ცეკვავდა. მან ერთხელ  კიდევ მათქმევინა - ნამდვილად ბალერინა ხართ-მეთქი.

გაეცინა და საყვედურით მომიგო:

- აკი გითხარით, ექიმი ვარ.

დარბაზში მყოფნი გვიყურებდნენ. გამოვბრუნდით და ისევ ჩვენს მაგიდასთან დავსხედით. ის იყო, ჭიქები შევავსე და ვიღაც სქელი ძია  მოვიდა - თქვენი დამა საცეკვაოდ გამომყვესო. მე ლიტაზე ვანიშნე - თვითონ თუ სურს-მეთქი! ახლა ლიტას მიუბრუნდა, თან კიდევ უფრო  დაიტკბო ქალური ღიმილით სახე. ლიტა გაჰყვა. ცოტა ხანს იცეკვა და დაბრუნდა.

- შენზე მკითხა იდიოტმა: ქართველია და რა არის შენიო.

- მერე რა უთხარი?

- შეყვარებული-მეთქი. ქმარი ხომ გყავთო. ქმარიც მყავს-მეთქი. მერეო. მერე ეგ შეყვარებულია-მეთქი. გადაირია იდიოტი.

ისე უბრალოდ, სიამოვნებით ყვებოდა ამას, ვიფიქრე, ეს ქალი უთუოდ რაღაც ხათაბალას გადამკიდებს-მეთქი, მაგრამ აქ ამაზე ფიქრის  ადგილი არ იყო. ჭიქა ჭიქას მივუჭახუნეთ და დავლიეთ. იმ სქელი ძიას მაგიდის წევრები ხშირ-ხშირად იხედებოდნენ ჩვენკენ. ლიტას კი  ერთხელაც არ გაუხედავს იქით.

ავდექით და ერთხელაც წავედით საცეკვაოდ.

მედოლე მოგვეწონა ორკესტრანტებს შორის. ხეიბარი იყო (ცალ ფეხზე პროთეზი ჰქონდა), თავდავიწყებით ეძლეოდა მელოდიას.

შეგვამჩნია, თვალს რომ ვადევნებდით, და მთლად აიწყვიტა. თან გვანიშნებდა, ნახეთ, თქვენი გულისთვის ვირჯები ასეო.

ცეკვა რომ დავამთავრეთ, ოფიციანტი გამოვიძახეთ და ორი ბოთლი შამპანური გავუგზავნეთ იმ მედოლეს. სულ ვხედავდი - როგორ მივიდა  ოფიციანტი, როგორ დაუწყო ბოთლები გვერდზე და როგორ ანიშნა, აი, იმათ გამოგიგზავნესო. მედოლემ ძალიან გაიხარა. ჰაეროვანი  კოცნითა და ხელის მაღლა აქნევით გადაგვიხადა მადლობა და უფრო უმატა სიბეჯითეს. მაგრამ ჩვენ მეტი აღარ გვიცეკვია. ფული  გადავიხადეთ (ჩვენებურად), ჯერ ისედაც ხომ დნებოდა ოფიციანტი, ახლა მთლად დადნა, - ხშირად გვეწვიეთ, კარგი მასპინძლობა  შეგვიძლიაო. მეგარდერობე ქალსაც მივეცი ფული, იმანაც ზუსტად ასე გვითხრა; თვითონ ჩააცვა ლიტას ჟაკეტი, გარეთ უკვე ცივა და  გაცივდებითო, და წამოვედით.

ერთი სიტყვა არ უთქვამს ლიტას - ან დავთვერი, ან უუხ, ჩემს სიცოცხლეში ამდენი არ დამილევიაო. მხრებზე ხელი მოვხვიე და ისე  ამოვიყვანე კიბეებზე. ერთხანს ზემზემოთ ვიარეთ, გვსიამოვნებდა პირქარი და ცივი, ჩაბნელებული ზღვის ხმაური, მერე ლიტამ თქვა:

- უკვე გვიანია, წავიდეთ, თორემ შეიძლება ვეღარც კი მივაგნოთ ჩვენს სახლს.

გამოვბრუნდით. ფართო სანაპიროზე ხალხი შეთხელებულიყო. ვინც იყვნენ, ისინიც თავ-თავიანთ ჭიას ახარებდნენ. მხრებზე  ხელშემოხვეული ვატარე თითქმის პორტამდე. იქ ვიწრო ქუჩაზე ავუხვიეთ. შემოვაბრუნე, თავი გადავუწიე და კოცნა დავუწყე. რაღაც  უცნაური, გაშტერებული ღიმილით მნებდებოდა. კიდევ ერთხელ გამიელვა ფიქრმა, ეს უთუოდ რამე ხათაბალას გადამკიდებს-მეთქი. მაგრამ  იმავე წამს ჩემს თავზე გავბრაზდი, რამ გამალაჩრა-მეთქი ასე, და უფრო ღონივრად შემოვხვიე ხელები.

ვიღაცეების სიცილი შემოგვესმა და წავედით. ხმისამოუღებლად მომყვებოდა, ხელზე ხელს მიჭერდა და ხანდახან ისევ იმ გაშტერებული  ღიმილით მიყურებდა. ვკითხე - რას იცინოდა. სულაც არ ვიცინიო, მოიცაო, და რაღაც ხმას მიაყურა. ღამის ფრინველები იყვნენ სადღაც  ახლოს. შეეშინდა. მომეკრა. მეგონა, სწორი გზით მივდიოდით (აღმართიც იყო და დიდი ხეებით დაბურული ბაღიც), მაგრამ რაღაც კასრების  გორას წავადექით, გაგვეცინა და უკან დავბრუნდით. ვიცოდით, არც აქეთ იყო ჩვენი სახლი, და მაინც რომელიღაც ვიწრო ბილიკს  დავადექით. ისე ბნელოდა, ერთმანეთს ძლივს ვხედავდით.

- გავიდეთ აქედან, მე არ შემიძლია, მეშინია სიბნელის.

ცოტა უფრო განათებულ ადგილას გავედით. პატარა მინდორივით რაღაც იყო. ხელში ავიყვანე და ისევ დავუწყე კოცნა. თვითონაც მეხვეოდა  და მკოცნიდა. მერე ფრთხილად ჩავაწვინე ბალახებში.

- ჟაკეტი, ე, ჟაკეტი, - ამოიძახა სიცილით, ჟაკეტი შემოიძრო, გვერდზე გადააგდო და შიშველი მკლავებით მიმიზიდა.

როცა წამოვდექით და წამოვედით, ერთი ეს მკითხა:

- უვარგისი დედაკაცი ვარ, არა?

რაც მე ვუთხარი, არ დაიჯერა. ნესტიანი ქარი ქროდა, სიცივემ აიტანა. ჩქარა წავიდეთო. მე იღლიაში შევიფარე. ასე ვიარეთ ჩვენ სახლამდე.

უკვე გვიან იყო, სახლში ყველას ეძინა. ეზოს რიკულებთან ერთხელაც ვაკოცე. ხვალამდის-მეთქი, - ხელის აწევით დავემშვიდობე. რაღაც  საწყლურად შემომღიმა. ხელისაწევითვე მიპასუხა, ჩქარი ნაბიჯით აიარა კიბე და უკანმოუხედავად შევიდა სადარბაზოში. მე სახლში არ  შევსულვარ. იმ ხეივანს გავყევი, რომელშიც ნასამხრევს ვიყავით მე და ის. ხეების კენწეროებზე ქარი გადადიოდა. ვიარე, სანამ  მავთულხლართს არ წავაწყდი. იქიდან გამოვბრუნდი. კიბე ავირბინე, მორიგე ქალს სულმოუთქმელად მოვუბოდიშე დაგვიანების გამო. -  არა უშავსო, - მრავალმნიშვნელოვნად გამიღიმა იმ ქალმა. ჩემი ოთახის კარი გავაღე, გავიხადე, საწოლზე გულაღმა გადავწექი და ხელები  თავქვეშ ამოვიწყე.

ასე ჩამძინებოდა.

 

II

 

შვიდის თხუთმეტ წუთზე გამეღვიძა. ოთახში ჯერ ისევ ბნელოდა. თავი მიბრუოდა და გაურკვეველ შეშფოთებას ვგრძნობდი. მაინც მაშინვე  ავდექი. ლიტასთან გატარებული საღამო სიზმარივით მქონდა ჩარჩენილი მეხსიერებაში. მინდოდა თავიდან განმეორებულიყო ყველაფერი,  მაგრამ ჯერ რისი იმედი უნდა მქონოდა! ჯერ ხომ ალბათ მორიგეებიც არ იყვნენ ამდგარი! 

კარი გავაღე და აივანზე გავედი. ბინდშერეული ჰაერი სველი ცემენტის სუნით იყო გაჟღენთილი. შიშველ ხელფეხზე ნესტიანმა სიცივემ  დამკრა. მოეწვიმა. ბა ღში ხეები აფუყული შავი ფრინველებივით იდგნენ. ბაღს ქვემოთ ნისლი თუ ბინდი იყო გაწოლილი. არც ზღვა  მოჩანდა, არც ქალაქი. მხოლოდ ელნათურები ბჟუტავდნენ სისველეში, პორტის მხრიდან კი ისმოდა ნაწყვეტ-ნაწყვეტი სიგნალების ხმა.

სიამოვნებით ვივარჯიშე იმ ნესტიან ჰაერზე, მერე ცივი წყლით დავიბანე ტანი, სპორტული რეიტუზი და ბათინკები ჩავიცვი, ქურთუკი ავიღე  და გარეთ გავედი. გარეთ გათენებულიყო. ასფალტზე დამდგარ ტბორებში თეთრად ირეკლებოდა ცა. მახლობელი ფარდულიდან მორიგე  ქალი მოდიოდა. წვიმისაგან დასველებული წნული სკამები დაეყირავებინა და ახლა ჯოხი მოჰქონდა იმათ გასაბერტყად. გაუკვირდა, ასეადრე როგორ ადექით, წუხელ ხომ გვიან დაიძინეთო. მე გავუღიმე და სულ სხვა რამე ვკითხე:

- აი, იქ, იმ გორის ზემოთაც ცხოვრობს ხალხი?

- რა თქმა უნდა.

- ასე ადის გზა?

- კი.

ჯოხი სკამისთვის არ დაურტყამს, საათი მკითხა. შვიდს ათი აკლდა. ბატონებს გაეღვიძებათო, და ცოცხს წასწვდა. ცოცხი გაცვეთილი იყო  და აბუზღუნდა - ამით საქმის გაკეთება შეიძლებაო? აბა, აბა-მეთქი, და წავედი. სანამ ნაცნობ ხეივანში შევიდოდი, სულ აივნებისკენ  ვიყურებოდი, იქნებ ლიტასაც ადრე გაეღვიძა და დავინახო-მეთქი, მაგრამ აივნები ცარიელი იყო, ფანჯრების სიღრმე ცივი შავეთის  შთაბეჭდილებას ტოვებდა.

ხეივანში ჰაერი დამძიმებულიყო, დამპალი ფოთლების მძაფრი სუნი იდგა. ჩიტებს ისევ თუ ეძინათ. ხევში გაჩენილი პაწაწინა ნაკადულისა  და აქა-იქ ჩამოვარდნილი მსხვილი წვეთების ხმა ისმოდა მხოლოდ.

ნაკეთები გზიდან გადავედი და ბუჩქნარ ფერდობზე ამავალ საცალფეხოს ავყევი. ქვიშიან ადგილებს არა უჭირდა, თიხიანი კი მოლინჭყული  იყო. ფეხი მიცურდებოდა, ტოტებსა და ბალახებს ვეჭიდებოდი. მალ-მალე ვჩერდებოდი და აქეთ-იქით ვიხედებოდი. აქედან დიდი სივრცე  უნდა გამოჩენილიყო, მაგრამ ისეთი ღრუბლები და ბურუსი იყო ჩამოწოლილი, თითქოს ქვეყანა ერთ კილომეტრზე თავდებოდა.

ფერდობის თავზე ტაფობი იყო. ტაფობის სიღრმეში, თეთრად შეფეთქილ რუსულ ხატებში, ხალხი ცხოვრობდა. აქეთ მავთულზე გაბმული  ვენახი იყო. ვენახის პირას შავი ხბო ძოვდა. ტოტებჩამოხლეჩილ ჭერამთან ვიღაც თეთრწვერა მოხუცი კომბოსტოს დაბლითა ფოთლებს  აცლიდა და ტომარაში ყრიდა.

მივედი და გამოველაპარაკე. საქმისთვის თავი არ გაუნებებია, ისე მომიყვა: წელს ვენახები ძალიან გაფუჭდა, რაც დარჩა, ისიც ახლა  ფუჭდება; მუსკატს კიდევ არა უჭირს, კაბერნემ კი თქვენი ჭირი წაიღოო.

ამ ლაპარაკში ვიყავით და გამონაპირა ქოხიდან მოსახვევწაკრული ქალიშვილი წამოვიდა. ისე მოდიოდა, მეგონა ძველი ნაცნობი იყო,  მოვიდოდა და მეტყოდა: აი, შეხედეთ, სად ვხვდებით ერთმანეთსო! ცისფერი დიდი თვალები და მრგვალი თეთრი სახე უცინოდა. გამარჯობა  მითხრა, ტომარას ხელი დაავლო, მარდად წამოიკიდა და მამისეული კალოშების ტყაპატყუპით წავიდა. ხუთი-ექვსი ნაბიჯი რომ გაიარა,  ისევ მოიხედა და ისევ გამიცინა.

- შენი რა არის? - ვკითხე მოხუცს.

- შვილი.

გამიკვირდა. მოხუცი ხნიერი ჩანდა, გოგო კი ჯერ ისევ ბავშვი იყო.

- რამდენი წლისაა?

- წლისა?

- ხო.

- ომის შემდეგ დაიბადა. ორმოცდაშვიდში. თხუთმეტის გამოდის, არა?

- კი, თხუთმეტის. ძალიან კარგი გოგონაა.

- ეე, - ხელი ჩაიქნია მოხუცმა.

ტაფობის იქით ამართული გორისკენ გასასვლელი ვკითხე და წავედი. ბილიკი იმ ქოხის წინ გადიოდა, სადაც გოგონა შევიდა. ღია  ფანჯრიდან დამინახა. მოსახვევი გადაიძრო. მე ხელი ავუწიე სალმისა და გამომშვიდობების ნიშნად, იმანაც ხელი ამიწია სიხარულით, მერე  გაიცინა და კედელს მოეფარა.

აქეთ და აქეთ მიწა უფრო სველი იყო, ბუჩქნარიც ხშირდებოდა. დავსველდი, გავილუმპე, მაგრამ მაინც ჯიქურ მივიწევდი მწვერვალისაკენ.

იქ რომ ავედი, თითქოს დიდი მიზნისთვის მიმეღწიოს, შვებით ამოვისუნთქე. განსაკუთრებული კი არაფერი იყო, არაფერი ჩანდა.

მწვერვალს წვიმისწვეთებასხმული ვაციწვერა მოსდებოდა; ზღვაზე კვლავ ნისლი იწვა; მთებიც ღრუბლებში იყო შემალული; ორიოდე  ბუჩქნარიანი გორაკი ამოჩრილიყო იმ ნისლიდან და ღრუბლებიდან; ზედ სააგარაკო სახლები იდგა; ტაფობში ხატები ბოლავდა. მაინც კარგა  ხანს ვიდექი იქ და ხან შემოგარენზე ვფიქრობდი, ხან ლიტაზე. „რა დაერქმევა ჩვენს ურთიერთობას? ოცდაოთხი დღის შემდეგ ის მოსკოვში  დაბრუნდება, მე - თბილისში და ამით დამთავრდება ყველაფერი“.

მაგრამ სანამ ეს მოხდებოდა, ბევრჯერ შემეძლო მისი ნახვა. ცხრის ათი წუთი იყო. ცხრაზე ალბათ სასადილოში გამოვიდოდა. გორიდან  სირბილით ჩამოვედი, ვენახიც ჩქარი ნაბიჯით გავიარე (აღარც მოხუცი ჩანდა სადმე, აღარც მისი ქალიშვილი), და ის იყო ჩვენს ხეივანში  შევედი, რომ წვიმამაც დაუშვა.

ახლა უკვე ბევრს ეღვიძა. ვესტიბიულსა და დერეფნებში ბორიალობდნენ. ზოგი სააბაზანო ოთახიდან ბრუნდებოდა, ზოგს ტანსაცმელი  მიჰქონდა გასაუთოვებლად. მიყურებდნენ და უკვირდათ, ასე როგორ დასველდით და გატალახიანდითო. მე მხრებს ვიჩეჩავდი და  ვუღიმოდი. ისინიც სათნო ღიმილით მაცილებდნენ.

სველი სამოსი გავიხადე და მაგიდას მივუჯექი, - რაღაც-რაღაცები ჩავიწერე. მერე სუფთა ხალათ-შარვალი და ფეხსაცმელები ჩავიცვი და  სასადილოში წავედი. ისე ვღელავდი, თითქოს რაღაც ძნელ გამოცდაზე მივდიოდი. კიბესთან ისევ მელოტი მოხუცი შემხვდა  (სამკითხველოდან გამოვიდა ორ ხნიერ მანდილოსანთან ერთად), ხელი ჩამომართვა, გამიცინა თავისი დიდებული ოქროს კბილებით და  გამომკითხა:

- სად იყავით ისე ადრე? მე დაგინახეთ, წვიმაში რომ მიდიოდით სველი, ფეხებდასვრილი.

- აქაური შემოგარენი ვნახე.

- კარგია, ძალიან კარგი.

წინ ისინი გავუშვი და მერე მე შევედი სასადილო დარბაზში. ჩვენი მაგიდა ცარიელი იყო, სხვა მაგიდებთან კი ხალისიანად პურდებოდნენ.

მეჩვენებოდა, რომ ყველანი მე მიყურებდნენ; იცოდნენ ჩემი საქმეები, ჩემი ფიქრები. რაც შეიძლება მშვიდად დავიკავე ჩემი ადგილი.

საუზმე მხოლოდ ერთი სულისთვის იყო მოტანილი. ოფიციანტი ქალი რომ მოვიდა (სომეხი იყო და, როგორც მეზობლისათვის, ცდილობდა  პატივი ეცა), გავბედე და ვკითხე - ჩემი თანამოსუფრისათვის რატომ არაფერი მოგიტანიათ-მეთქი. შეუძლოდ არის და შინ მივართმევთო.

- ხშირად ხდება ასე, ახალჩამოსულები ცუდად გრძნობენ თავს პირველ ორ დღეს. ხვალ კარგად იქნება.

ღმერთმა ინებოს-მეთქი. ცოტა რამ შევჭამე და წამოვედი. ერთხანს კართან ვიდექი, იქნებ ფანჯარაში მაინც მომეკრა თვალი, მაგრამ  არაფერი გამოვიდა. წვიმდა, ქალაქში ვერ წავიდოდი, ისევ შიგნით შევბრუნდი. პირველ სართულზე ერთი ოთახი იყო, როიალი და  რადიომიმღები იდგა. რადიომიმღები ჩავრთე, ორმოცდამეერთე ტალღაზე ვიღაცის სავიოლინო კონცერტი დავიჭირე და იმას ვუსმინე კარგა  ხანს.

ამასობაში წვიმამ გადაიღო. ერთხელ კიდევ შევათვალიერე ფანჯრები და ქალაქში წავედი - ქუდს და საწვიმარს მივაკითხე მილიციის  განყოფილებაში. სამორიგეოში სხვა ლეიტენანტი დამხვდა, იმან არაფერი იცოდა ჩემი ამბისა და ისევ თავიდან მომიხდა ყველაფრის  მოყოლა. ამ ლეიტენანტმა სხვაგან დარეკა, მერე ვინმე ნატაშა გამოიძახა, რაღაცეები გამოჰკითხა და ბოლოს მითხრა, - წაბრძანდით  ლივადიაში, ავტობუსები დადის, იკითხავთ ტაქსო-მოტორს, მიხვალთ სადისპეტჩეროში და, თუ სადმეა, იქ უნდა იყოს თქვენი საწვიმარი და  ქუდიო.

ავტობუსები იქვე ახლოს ჩერდებოდნენ. ლივადიისაც მალე მოვიდა. დიდი ჭყლეტა იყო, მაგრამ მაინც ავედი. კონდუქტორს ვთხოვე, ტაქსო-  მოტორის გარაჟთან რომ ვიყოთ, მითხარით-მეთქი. ოც წუთში მივედით. ჩამოვხტი, ქუჩა გადავჭერი და ალაყაფში შევედი.

გალავანშემოვლებული ვეება ეზო „ვოლგებით“ იყო სავსე. ზოგი ორმოზე იდგა და ქვეშიდან შემკეთებლები უკირკიტებდნენ.ერთ ხელების წმენდით მომავალ კაცს შევეკითხე, სადისპეტჩერო სად იქნება-მეთქი.

- აგერ, აწერია ზედ! - მითხრა რატომღაც მწყრალად.

შევედი თუ არა, მაშინვე დავინახე ჩემი საწვიმარი და ქუდი. ოთახის სიღრმეში კაჩხაზე იყო ჩამოკიდებული საცოდავად. გამიხარდა, ასე  ადვილად რომ აღმოვაჩინე და საწერ მაგიდასთან დაზვინულ ქერა ქალს ვუთხარი: - უკაცრავად, აი, ის საწვიმარი და ქუდი ჩემია, მე დამრჩა გუშინ ტაქსიში.

- მერე? - თავაუღებლივ წაიდუდუნა ქალმა.

- რა არის საჭირო, რომ მივიღო და წავიდე?

- არ ვიცი.

- ხომ არ შეგიძლიათ მითხრათ, ვის ეცოდინება?

- მთავარ დისპეტჩერს ჰკითხეთ.

- ვინ არის მთავარი დისპეტჩერი?

- მე არა ვარ.

ვიფიქრე, ამ ქალის თავს ნამდვილად რაღაც ამბავია-მეთქი და მეორე ოთახში მჯდარი კიდევ უფრო სქელი ქალისკენ წავედი.

- უკაცრავად, თქვენ ხომ ვერ მეტყვით, ვინ არის მთავარი დისპეტჩერი? - ვეკითხები მოკრძალებით.

- მე ვარ.

- იცით რა...

თავიდან მოვუყევი ყველაფერი.

- პასპორტი გაქვთ?

- დიახ, მაქვს.

- მაშინ დაწერეთ ხელწერილი.

- რა ხელწერილი?!

- ნივთები რომ მიგაქვთ.

- კალამი მათხოვეთ, თუ შეიძლება.

- ეს კალამი დაწესებულების არ არის, ჩემია.

- ერთ წამში დავწერ და ისევ თქვენი იქნება.

- მე ვმუშაობ.

ბედად ვიღაც მძღოლი შემოვიდა და კალამი იმან მათხოვა. დავჯექი და დავწერე: მე, ამანა და ამან, წავიღე საწვიმარი და ქუდი. ხელი  მოვაწერე და ქაღალდი წინ დავუდე.

ცალი თვალი გადაავლო, მარცხენა ხელით დაჭმუჭნა და კუთხისკენ გაისროლა.

- ჩაწერეთ მუდმივი მისამართი, პასპორტის ნომერი, ვის მიერაა გაცემული და როდის.

ისევ დავიწყე წერა, ახლა უკვე ბრაზით: მე, ამანა და ამან, წავიღე ჩემი ნივთები (საწვიმარი - რუხი, 50 ზომა, ქუდი - რუხი,  შავწინწკლებიანი, 56 ზომა), რომლებიც დამრჩა ტაქსში 1962 წლის 30 სექტემბერს, დღის სამ საათსა და 15 წუთზე. მუდმივად ვცხოვრობ  თბილისში, ზარზმის ქუჩა N21-ში. მყავს ცოლი, ერთი ბავშვი და სიდედრი. პასპორტი N 161959 გაცემულია 1956 წლის 20 დეკემბერს, ათი  წლის ვადით, ლენინის რაიონის მილიციის განყოფილების მიერ. მოვაწერე ხელი და მივაწოდე.

წაიკითხა და ისევ დახია:

- ცოლის, ბავშვის და სიდედრის მოხსენიება არ არის საჭირო.

მძღოლი კალამს უცდიდა. მაშინ ჩემი პირადობის მოწმობა ამოვიღე, ვაჩვენე იმ ქალს და თან მორიდებით განვუმარტე:

- ვგონებ, ჩვენი პროფესიის ხალხმა ცოტა რამ უნდა იცოდეს, როგორ იწერება ხელწერილები და ასეთი რაღაცეები.

სწრაფად წამოდგა, მეორე ოთახში გავიდა, საწვიმარი და ქუდი მომიტანა და საბრალობელი ღიმილით მითხრა:

- გვაპატიეთ. ამდენი საქმეებით, ხომ იცით... - შემებრალა, გავუღიმე და სწრაფად დავიწყე მესამე ხელწერილის წერა.

- არ გინდათ, არაა საჭირო.

მე მაინც დავწერე და დავტოვე. სანამ წამოვიდოდი, ფეხზე იდგა.

ჩემ გვერდით მომავალმა მძღოლმა კალამი გულჯიბეში ჩაიდო და ღიმილით მითხრა:

- დღეს კატკაც ეჩხუბა.

- კატკა რომელია?

- დისპეტჩერი, აქეთ ოთახში რომ ზის.

- რაზე?

- კატკას ქმარი დადის ხოლმე მაგასთან.

- ოჰო!

- არა, ისე კი არა! - გაეცინა მძღოლს, - კატკა რომ სიმთვრალისთვის აიკლებს, მაგასთან მიდის ხოლმე საკონსულტაციოდ.

- მერე?

- მერე ეგ კატკას გამოიძახებს და... ხომ იცი, რას ნიშნავს ქალი უფროსი.

- ოო!..

შეთქმულებივით გავუღიმეთ მე და იმ მძღოლმა ერთმანეთს და ქუჩაში გამოვედით. ავტობუსების გაჩერებასთან ყორეზე ჩამოვჯექი. მზემ  გამოანათა. ძალიან სასიამოვნო მზე იყო - სუფთა, სუფთა, ოქროსფერი. მთებზე დახორებული ღრუბლები ერთმანეთში არეულიყვნენ და  მაღლა-მაღლა იწევდნენ. ალაგ-ალაგ მთის თხემებიც გამოჩნდა. ტყეს იმ თხემებამდე ვერ მიეღწია, ტიპიური ალპური ზონა იწყებოდა. იქ  ახლა... იქ ალბათ ახლა საოცარი სიწყნარეა. შემხმარ ბალახებზე წვიმის წვეთებია დაკიდებული. მიჯდები სადმე ეხში, გაყუჩდებიხვლიკივით და დატკბები ამ სიწყნარით. მაგრამ რა ღვთის რისხვა იყო ჩემს თავს! ისე მინდოდა ლიტას ნახვა (განსაკუთრებით ამ მზეში),  წამით აღარ შემეძლო სხვა რამეზე ფიქრი.

ავტობუსში ასვლისას საათს დავხედე, თორმეტი იყო. სადილობამდე კიდევ ორი საათი რჩებოდა. ჯერ ვიფიქრე, ქალაქში გავივლი-მეთქი.

მერე ისევ შინ ასვლა ვამჯობინე - იქნებ სადმე ლიტასთვის დამეკრა თვალი.

მაგრამ ამჯერადაც ამაოდ შევყურებდი აივნებსა და ფანჯრებს. ერთმა დამსვენებელმა ვეება შავი სენბერნარული ძაღლი ჩამოატარა.

თვალი ვერ მოვწყვიტე, ისეთი დიდებული ძაღლი იყო. პატრონს გამოველაპარაკე. ჯერ მხოლოდ ცხრა თვის არისო, - მომიგო სიამაყით.

თეძოს თავამდე კი სწვდებოდა! ისინი თავიანთი გზით წავიდნენ, მე შინ ავედი. ოთახში ჰაერი დახუთულიყო. კარი გავაღე, აივანზე გავედი,  მერე წიგნიც გავიტანე. წნულ ტახტზე წამოვწექი, კითხვა დავიწყე, ცოტა ხანს ვიკითხე და ჩავთვლიმე. მეგონა წამიღო საღათას ძილმა და ეგ  არის-მეთქი, ნახევარი საათი კი მძინებოდა. ისევ წიგნი ავიღე. როგორც იქნა, ორიც გახდა, ხალხმა სასადილოსკენ დაიწყო დენა. ოცი წუთი  კიდევ ვიჯექი და ვითმენდი, მერე მეც წავედი. ჩვენს მაგიდასთან ისევ არავინ იჯდა, სუფრა ამჯერადაც მხოლოდ ერთი კაცისთვის იყო  გაშლილი...

სომეხ ოფიციანტს შევებრალე, წინ დამიჯდა და თბილისისა და ერევნის შედარებას მოჰყვა, მაგრამ იმასაც დიასახლისმა დაუძახა, გაიქცა  და შორიდანღა მანიშნა, ბოდიში, რომ ვეღარ ვბრუნდებიო.

მეც მალე ავდექი, შინ აღარ შევსულვარ, სასადილოდანვე ქალაქისკენ დავეშვი. სანაპიროზე გასულს გამახსენდა საბანაო ტრუსი... რომ  წამომეღო, ვიბანავებდი. მაგრამ იქვე წამომე წია მეორე აზრი - ვიყიდი-მეთქი. პირველსავე მაღაზიაში აღმოაჩნდათ, ვიყიდე და პლაჟზე  ჩავედი.

არეული დღის მიუხედავად (მზე ხან გამოანათებდა, ხან ღრუბლებში მიიმალებოდა) პლაჟზე ბევრი ხალხი იყო. ზღვას გრძელი, დახვეულ-  დახვეული ტალღები მოჰქონდა და ნაპირზე ისროდა. ათიოდე მეტრის მანძილზე ცოტა შემღვრეული იყო, შიგნით და შიგნით მომწვანოდ  კამკამებდა.

ტანთ გავიხადე, საბანაო ტრუსი ჩავიცვი და სველ სილაზე გავედი. ვგრძნობდი, როგორ განვსხვავდებოდი სხვებისგან - მაღალი, გამხდარი,  მზემოუკიდებელი. ტალღას პეშვით დავწვდი, სველი ხელებით მკერდი და ხელ-ფეხი დავიზილე. უცებ გავქანდი, გადავვარდი. ორიოდე  წუთის შემდეგ სასიამოვნოდაც კი მომეჩვენა გრილი, გრილი წყალი. დროშებს მივუახლოვდი, იქ გულაღმა დავწექი და ასე ვიყავი კარგა  ხანს. მერე გულთან ჩხვლეტა ვიგრძენი, გამოვედი, სილაზე დავჯექი და მზეს მივეფიცხე.

ჩემ მარცხნივ პატარა გოგონა და ბიჭი თამაშობდნენ. დედაც იქვე იწვა - შავთმიანი, სქელი, მკვრივი ქალი - და მალ-მალე გამოსძახებდა  ხოლმე: წყნარად, ბავშვებო, აქ, თქვენ გარდა, სხვებიც არიან, ნუ აწუხებთ დამსვენებლებსო. მარჯვნივ კი კარტს თამაშობდნენ ქალები და  კაცები. ვინც დარჩებოდა, მოსჭიდებდნენ ხელებსა და ფეხებში, გააქანებდნენ და ზღვაში გადააგდებდნენ. ჯერ ისევ სველი ვიყავი, რომ  ერთი ახალგაზრდა ქალი დარჩა, წამოხტა და გაქცევა დააპირა, მაგრამ ძონძროხა კაცმა დაიჭირა, ხელები ყელზე შემოხვია და უკან  გადმოაქცია, ქალი იცინოდა, დატიკულ ფეხებს ასავსავებდა.

მაშინ იმ ფეხებშიც წასწვდნენ, ძიძგილ-ძიძგილში ლიფიდან მარჯვენა ძუძუ  გამოუვარდა, თეთრად ამოებურთა გარუჯულ ტანზე. ყველანი შეცბუნდნენ. ძონძროხა კაცმა ხელებიც კი შეუშვა. ქალი წამოიწია, ძუძუ  სასწრაფოდ შემალა ლიფქვეშ. ეგონა, ამით დამთავრდებოდა ყველაფერი. მაგრამ ძონძროხა კაცი ისევ ეცა ხელებში, ფეხებში  ჩაჭიდებულებმაც გასწიეს, წყალთან მიარბენინეს, გააქნიეს და გადააგდეს. რომ ამოყვინთა, ნაპირისაკენ წამოვიდა სიცილით, ვნახეთ, რომ  ძუძუ ისევ დასხლტომოდა ლიფიდან. ვიღაც-ვიღაცეები ხარხარით იშვერდნენ მისკენ ხელებს. ახლაღა მიხვდა, რაც მოხდა. მიბრუნდა,  ლიფი გაისწორა და მერე ბავშვივით დაგვეჭყანა.

მე ავდექი და ისევ შევცურე. ახლა უკვე კარგა მანძილზე წავედი. როცა დავიღალე, გულაღმა ამოვბრუნდი, თვალები დავხუჭე და დასვენება  დავიწყე. კატარღის დაგდაგი შემომესმა. სულ ახლოს მოდიოდა. ქიმზე ქალები იდგნენ და ხელებს მიქნევდნენ. ვიღაცამ დამიძახა კიდეც: -  ნაპირზე, ნაპირზე სჯობია განდეგილოო. - შენ გელოდებოდი-მეთქი, დავუძახე მე. - ნაპირზე, ნაპირზეო, - ისევ ესღა მომესმა და  „რიორიტას“ ხმებმა გადაუარა ყველა სხვა ხმას. ცოტა ხანსაც ვიყავი იქ და მერე გამოვბრუნდი. უცებ ბრტყელ-ბრტყელი, ბრჭყვიალა წვიმა  წამოვიდა, დავინახე, როგორ აიშალა ხალხი ნაპირზე და როგორ შეიყუჟნენ ქოლგებისა და ფარდულების ქვეშ. მთელი ძალით მოვუსვი, რომ  ქვებზე დაყრილი ტანსაცმელი არ დამსველებოდა, მაგრამ მეზობელ ბავშვებს ეზრუნათ ჩემზე, - ქოლგის ქვეშ შეეტანათ. ჯერ ნაპირზე არ  ვიყავი გასული, რომ გამოიქცნენ და ძახილით შემომეგებნენ, - თქვენი ტანსაცმელი ჩვენ გვაქვსო.

მადლობა გადავუხადე, შევაქე (ჰო, წვიმამ უცებვე გადაიღო) და მენაყინემ რომ ჩამოიარა, „ესკიმოები“ ვუყიდე მათაც და მათ დედასაც. დედამ მინაზებული ხმით და სიცილით  მხოლოდ ეს ამოიძახა: - „ოო!“ მერე გამოკითხვა დამიწყო: სადაური ვიყავი, რა მერქვა და სხვა ასეთები. ჩემს ყოველ პასუხს  თავშეკავებული აღტაცებით ხვდებოდა - „რას ბრძანებთ“, ანდა „ნუთუ მართლაო“. თვითონ კიეველი აღმოჩნდა. ჩემი ქმარი მაღაზიის  გამგეაო, - და გაიცინა. როცა მოვდიოდი, მისამართიც მომცა: თქვენ აქ მარტო ხართ და, თუ რამე დაგჭირდეთ, ნუ მოგერიდებათ,  მომაკითხეთო.

ქალაქში მოცემენტებული ფართო კიბით ავედი. წიგნების კიოსკთან ვიდექი, ხელში გაზეთში გახვეული ტრუსი მეჭირა და ვფიქრობდი - საით  წავსულიყავი. ბოლოს პორტისკენ წავედი. ისეთ გუნებაზე ვიყავი, თითქოს მატარებელზე დამგვიანებოდეს და წინ მთელი ოცდაოთხი საათი  მქონოდეს უცხო ქალაქში საყიალოდ. შევდიოდი მაღაზიებში. ვათვალიერებდი სურათებს და წიგნებს. ფოსტამტის გვერდზე ფეხსაცმელების  გასაწმენდად დავჯექი. ისე, სასხვათაშორისოდ ვკითხე: - ჩეხოვი ხომ არ გახსოვთ-მეთქი. როგორ არ მახსოვს, ჩეხოვი ყველას ახსოვსო.

- ვინ ყველას?

- ძველ ბიჭებს.

ამ „ძველ ბიჭებზე“ გამეცინა და გამოკითხვა დავუწყე:

- მაინც როგორ გახსოვთ, როგორი კაცი იყო-მეთქი.

- როგორი და... ხო ნახეთ მისი სახლი? ჩვენც იქვე ვცხოვრობდით, ცოტა ზემოთ, ანიკუშკინები და ჩვენ, ლობოვები. ჩამოდიოდნენ  სხვადასხვაგვარი ბატონები - გორკი, შალიაპინი, მოსკოველი არტისტები. მე პატარა ვიყავი, შვიდი-რვა წლის...

უკვე ვიცოდი, რომ თხზავდა. ჩეხოვმა ხომ თავისი სახლი ხრიოკ გორაკზე აიშენა, ყველასაგან განცალკევებით, მაგრამ მაინც სიამოვნებით  ვუსმენდი.

- მე რა მესმოდა, ვინ იყო ჩეხოვი! ჩემი უფროსი და და მისი ამხანაგები კი დასხდებოდნენ მახლობელ ბორცვზე და მთელი დღე  უთვალთვალებდნენ. ანტონ პავლეს ძე ბაღში მუშაობდა, ისინი კი ისხდნენ და უთვალთვალებდნენ. ერთხელ მუცელი ამტკივდა... ერთხელ  მუცელი ამტკივდა და დედამ ანტონ პავლეს ძესთან წამიყვანა. შევედით თუ არა სახლში, მაშინვე დამიამდა. ანტონ პავლეს ძემ მაინც  გამსინჯა, მუცელზე გამიღიტინა, გამიცინა და მერე წვეთებიც დამალევინა. მაღალი კაცი იყო, წყნარი, ბოხხმიანი, გოგოები სულ შურით  დაწყდნენ. ხომ იცი გოგოები!..

ფული გადავიხადე და ისევ პორტისკენ წავეხეტე, იმ თეთრწვერას ლაპარაკ-ლაპარაკში ისე გაეპრიალებინა ჩემი ფეხსაცმელები, ქუჩაში  რომ დავხედე, გული გამისკდა. სკვერში გადავედი, აგურის ფხვნილს რამდენჯერმე გავკარი და ჩემს ჭკუაზე დავაყენე. სკვერის სიღრმეში  ცისფერი პავილიონი იყო, შევედი. ქართული ღვინოები აღმოაჩნდათ. ერთი ბოთლი „გურჯაანი“ მოვატანინე და ნელ-ნელა დავიწყე სმა.

იმდენ ხანს ვსვამდი, ოფიციანტი გადაირია. რამდენჯერმე მივიდა მებუფეტე ქალთან, და ჩემზე რაღაც ჩასჩურჩულა. მებუფეტეც მწყრალად  გადმომხედავდა ხოლმე, მაგრამ თქმით არც იმას უთქვამს არაფერი.

როცა, ბოლოს და ბოლოს, წამოვედი, უკვე მზე ჩადიოდა. მთვრალი არ ვიყავი, მაგრამ საამო მოთენთილობას ვგრძნობდი, ყველაფერი  მელამაზებოდა. ყველა ნაზად მიყვარდა. მინდოდა თვით იმ ბებრებსაც კი მივფერებოდი, ძელსკამებზე რომ ისხდნენ და საბრალობელი  გამომეტყველებით ადევნებდნენ თვალყურს ალბათ დროის ულმობელ სვლას.

პორტში ბაქნის ბილეთი ავიღე და ნავმისადგომზე გავედი. დიდი გემებიდან მარტო „აფხაზეთი“ იდგა, მსხვილი ბაგირებით იყო დაბმული,  ვეება რკინის ბოჯგებზე, და ძლივს შესამჩნევად ირწეოდა. ტრაპთან მეზღვაური იდგა და ზევით არავის უშვებდა, არც ვაპირებდი ასვლას,  მოლზე მეანკესენი ისხდნენ და იმათკენ წავედი. ოთხნი იყვნენ. გაფაციცებული დასცქეროდნენ მწვანე წყალზე მოლივლივე წითელ  ტივტივებს. ერთი სათნო სახის მოხუცი მომეწონა. გვერდით დავუცუცქდი, სამი ანკესი ჰქონდა. ერთი მე ვთხოვე, სიამოვნების ღიმილით  მომაწოდა, სწორედ ის, რომელიც ხელში ეჭირა. მთელი ორი საათი ვითევზავე. ხუთი ცალი დავიჭირე, ციდის სიგრძე კარჩხანები. მოხუცი არ  იღებდა, შენ დაიჭირე, სულ შენი უნდა იყოსო, მაგრამ მე რად მინდოდა? მაშინ მითხრა, ხვალ მოდით აქ, პორტში, ოთხ საათზე, კატარღით  წავალთ კეფალის საჭერად, არაფერი არ გინდათ, ანკესები და ჭიაყელები მე მექნებაო.

ქალაქის ეს უბანი რესტორნებითა და კაფეებით იყო სავსე. ახლა, შეღამებულზე სხვა ყველაფერი რომ წყნარდებოდა, ისინი იღვიძებდნენ  და ხმაურობდნენ. სულ მკვეთრად და მკვეთრად ისმოდა საცეკვაო მუსიკისა და ყაყანის ხმა. ვხედავდი მოცეკვავეებსაც, მაგრამ  არაფრისკენ არ გაუწევია გულს. ვიწრო ჩაბნელებულ ჩიხს ავყევი, მთავარ გზაზე ავედი, ტროლეიბუსში ჩავჯექი და შინისკენ წავჯაყჯაყდი.

მაგრამ შინ არ შევსულვარ. ბაღში, დიდი მუხის ქვეშ ძელსკამზე წამოვწექი, ასე ვიყავი დიდხანს. ჰაერი არ იძვროდა, მუხის ფოთლები შავადგაშეშებულიყვნენ ვარდისფერ ცაზე. პაპიროსს პაპიროსზე ვწევდი და არაფერზე არ ვფიქრობდი. მეჩვენებოდა, რომ ღრუბლებში ვიწექი და  იმ ღრუბლებს მივქონდი სადღაც უცნობი მხარეებისკენ. ვგრძნობდი, როგორ ვიცლებოდი რაღაც ზედმეტისაგან. როგორ ეშვებოდა ჩემი  დაჭიმული ნერვები.

ბოლოს შენობაში ზედიზედ ჩაქრა სინათლეები. ყველანი იძინებდნენ. მეც წამოვჯექი, შემცივნოდა. რამდენიმე მკვეთრი მოძრაობა გავაკეთე  გასახურებლად. მერე კიბეზე ავედი. ვესტიბიულში, გასაღებს რომ ვიღებდი, მორიგე ქალმა მკითხა:

- კიდევ დალიეთ?

მე გამეღიმა და არაფერი ვუპასუხე. გვერდით პატარა გოგონა ეჯდა, ძილმორეული კენკავდა ყურძენს. მივწვდი, მტევანს მარცვალი  გამოვაცალე და შორიდან გასროლილი შევიგდე პირში. გოგონას გაეღიმა და მითხრა:

- აბა კიდევ! 

მე კიდევ მოვწყვიტე მარცვალი და უფრო შორიდან ვისროლე პირში.

გოგონა მთლად გამოფხიზლდა. დედამისსაც ეცინებოდა.

- აბა კიდევ!

- ახლა შენ.

პაჭუა ცხვირზე თითი დავაჭირე და წამოვედი. საწერ მაგიდაზე ფურცლები მქონდა გაშლილი. ერთი ფურცელი დილანდელი ნაწერით იყო  სავსე. ავიღე და კითხვა დავიწყე. საძაგლობად მომეჩვენა. დავჭმუჭნე, დავხიე, ნახევები კალათში ჩავყარე და ახალ ფურცელზე დავიწყე:  „პატარა გოგონას ძილი ერეოდა და, რომ არ ჩასძინებოდა, ყურძნის მტევანს კენკავდა“... მთელი სამი საათი ვწერე, სევდიან ფანტაზიას  გაყოლილმა. ვიცოდი, ახლაც სისულელეებს ვჩმახავდი, მაგრამ მაინც ვწერდი. როცა საბოლოოდ განმუხტულად ვიგრძენი თავი, დავწექი და  ისე განვაგრძე ფიქრი: მაგრამ ეს უკვე ფიქრი აღარ იყო. ამას სიზმრები უფრო ეთქმოდა.

 

III

 

იმდენ ხანს მძინებოდა, მზე დამდგომოდა თავზე. მეგონა, იწვოდა ქვეყანა, მაგრამ აივანზე რომ გამოვედი, სასიამოვნო სიგრილე დამხვდა,  ვვარჯიშობდი და საკუთარ თავს ვლანძღავდი: „რა იყო, ის რა ამბავი დაიწიე გუშინ?! რით ვერ მიეჩვიე, ნამდვილი სახელები დაარქვა  საგნებსა და მოვლენებს?! სირცხვილი არ არის, მეოცე საუკუნის სამოციან წლებში ვიღაც შემთხვევით გადაყრილ ქალთან გატარებულმა  საღამომ ასე ააცუნცრუკოს შენი ხნის მამაკაცი?!“  თითქოს ხელ-ფეხის გამძაფრებული ქნევა უნდა დამხმარებოდა ამ უსიამოვნო ფიქრების განდევნაში. და დამეხმარა კიდეც. რომ ვიბანავე,  პირი გავიპარსე და თეთრი, გასპეტაკებული პერანგი ჩავიცვი, უკვე სხვა ვიყავი. თავს ისე ვგრძნობდი, თითქოს დიდი ავადმყოფობის შემდეგ  პირველად გავდიოდი ქალაქში.

ჩვენი კორპუსის წინ, ეზოში, ბადმინტონს თამაშობდნენ წითლად თმაშეღებილი შუახნის ქალი და წელზემოთ გაშიშვლებული მრისხანე  მამაკაცი. ეტყობოდა, მამაკაცს ძალიან სიამოვნებდა თავისი კარგად განვითარებული მუსკულატურის გამოჩენა. ბადე არ ჰქონდათ  გაჭიმული, არც მოედანი იყო დახაზული, უბრალოდ, ვის რა მოხდენილობით შეეძლო, ისე აწოდებდა ვოლანს. ვუყურებდი და მეღიმებოდა,  ქალმა რამდენჯერმე ზედიზედ ააცდინა ჩოგანი. ბოლოს ვოლანი ჩემკენ გადმოვარდა. ქალი ყმაწვილური კისკისით გამოიქცა. დამინახა,  ვოლანს რომ დავწვდი და მისკენ წავიღე, შეჩერდა, უცებ ამათვალიერა და ჩოგანი ღიმილით გამომიწოდა.

- გინდათ, ითამაშეთ ჩემ მაგივრად!

- ო, არა, რას ბრძანებთ.

- ითამაშეთ, ითამაშეთ! 

ისე გულწრფელად მთხოვა, ისღა დამრჩენოდა, პარტნიორზე მენიშნებინა, ის რას იტყვის-მეთქი.

- იის? დავიღალე, ვიტია. ამ ახალგაზრდას ეთამაშე! - მიუბრუნდა მამაკაცს. ჩოგანი გადმომცა, ხელები კეფისკენ წაიღო, თმა გაისწორა და  დოინჯშემოყრილმა დაიხია უკან.

„ვიტიამ“ არაფერი თქვა. რაღაც მტრულად კი გამომხედა. მაშინ ჩოგანი მოვიმარჯვე და ვოლანი წყნარად, მაღლა-მაღლა გავგზავნე მისკენ.

ძლიერი დარტყმით გამოაბრუნა უკან.

„რატომ ბრაზობს?“ - გავიფიქრე და მეც მომეტებული ძალით მოვიქნიე ჩოგანი... კიდევ უფრო სწრაფად მივიღე. იქ უკვე იძულებული  გავხდი, აღარ ჩამოვრჩენოდი. მთელი წუთი ძირსდაუშვებლად ვახაზვინეთ ვოლანს ჰაერი. მერე მე ჩოგანი ამიცდა და ძლივს შევიკავე თავი,  რომ არ დავცემულიყავი. „ვიტიას“ მშვიდად გაეღიმა. მე გავწითლდი. ვოლანს დავწვდი და დაბლიდანვე გავგზავნე.

რომ ვიმართებოდი, უკანვე მივიღე. შევხტი, მთელი ძალით დავარტყი მაღლიდან. „ვიტიამ“ უკან-უკან გაირბინა რამდენიმე ნაბიჯი, გაზონის კიდეს წამოსდო  ფეხი, შებარბაცდა და ყვავილებში ჩაჯდა. მე მისაშველებლად გავიქეცი, ხელი გავუწოდე. მისაშველებლად მორბოდა წითლადთმაშეღებილი  ქალიც.

- ხომ არაფერი გეტკინა? - ეკითხებოდა ღიმილით.

- არა, არა! 

მაგრამ „ვიტია“ ისე ღელავდა, თამაშის დამთავრება ვამჯობინე. მოვიბოდიშე, ჩოგანი პატრონს დავუბრუნე, დიდი მადლობა გადავუხადე და  სამკითხველოსკენ წავედი.

სამკითხველო სასადილოს ქვეშ იყო. ცხრა საათი გახდებოდა თუ არა, ყველანი იქით მიეშურებოდნენ. ზოგს გაზეთებიც აინტერესებდა,  მაგრამ უმეტესობა წერილებს ელოდა: - ფოსტალიონს თუ ვიღაც გოგონას იქ მოჰქონდა დასასვენებელი სახლის მთელი ფოსტა.

მე წერილს არ ველოდი. გაზეთები გადავათვალიერე, თაროებზე ჩამწკრივებულ წიგნებს ჩამოვუარე, ახალი ჟურნალები გავსინჯე და  უდარდელი გამომეტყველებით ავედი მაღლა.

ლიტა მაგიდასთან იჯდა. თეთრი ჩესუჩის მოკლესახელოებიანი კაბა ეცვა, შავი ლაპლაპა თმა წინ წამოსწეოდა. როგორც კი შევედი, მაშინვე  შემამჩნია, მაგრამ თავი ისე დაიჭირა, თითქოს ვერ დამინახა. დაიხარა. ლამაზად მომარჯვებული დანა-ჩანგლით საუზმეს ჩაუკირკიტა.

მაგიდასთან ძალიან ახლოს მივედი და სკამი, განგებ, ხმაურით გამოვწიე. რაღა უნდა ექნა? ამომხედა. თვალების ისედაც გრძელი ჭრილი  ლურჯი საღებავით კიდევ უფრო დაეგრძელებინა. გულმოდგინედ შეღებილ ტუჩებზეც ლურჯი თუ იასამნისფერი გადაჰკვროდა. მომეჩვენა,  რომ ისიც დიდი ხნის ავადმყოფობის შემდეგ პირველად გამოსულს ჰგავდა. დილა მშვიდობისა ვუსურვე. გამიღიმა, თავი დამიქნია. დავჯექი  და საუზმის არჩევანი დავიწყე. ლიტა ჩემკენ არ იხედებოდა. ცდილობდა ლამაზად, უხმაუროდ გაერჩია შემწვარი თევზი.

მე ვკითხე:

- კვლავ მარტონი ვართ ამ მაგიდასთან?

თითქოს გვიან, ძალიან გვიან მიმხვდარიყოს ჩემი სიტყვების აზრს. ამომხედა, მხრები აიჩეჩა და ისევ თავი დახარა. მეც თევზით დავიწყე.

გავხედავდი ხოლმე და დავაკვირდებოდი, აბა, რა გუნებაზეა-მეთქი, მაგრამ რაღაც შინაგანი დაძაბულობის მეტი ვერაფერი შევატყვე. ხუთ  წუთს მაინც ვითმინე და ბოლოს ვკითხე:

- დღეს ხომ კარგადა ხარ?

- არა მიშავს.

- ასე იცის თურმე ზღვამ პირველ ორ დღეს.

ქვემოდან გამომხედა, მწარე ირონია ჩაუდგა თვალებში და თითქოს თავისთვის ჩაილაპარაკა:

- კი, ასე იცის.

მეტი არაფერი გვითქვამს. „ან კი რა უნდა ვთქვათ აქ?!“ - ვიმართლებდი თავს.

კიბეზე რომ ჩავდიოდი, ვიღაც ხნიერმა ქალმა გააჩერა და მასლაათი გაუბა. ერთი გავხედე, - ლიტა თავაზიანად იღიმებოდა. მერე სალონში  შევედი და რადიომიმღებს მივუჯექი. ამჯერად მოცარტს გადმოსცემდნენ ორმოცდამეერთე ტალღაზე. ტემბრი დავაზუსტე და კეფით კედელს  მივეყუდე. ლიტაც შემოვიდა. კუთხეში მიდგმულ სავარძელში ჩაჯდა. იდაყვებით სამკლავეებს დაეყრდნო, ხელები შეატყუპა, ზედ ნიკაპი  ჩამოდო და ისე დამიწყო ყურება. ისეთი დაჟინებით მიყურებდა, სიცილი წამსკდა. მაგრამ ჩემს სიცილს ოდნავადაც არ უმოქმედია მასზე.

წყნარად, თანაბრად სუნთქავდა. თვალები ხან გაუნათდებოდა, ხან ჩაუმუქდებოდა. უცებ მკითხა:

- მითხარი, განა შენ ვატერლოოსთან არ მოგკლეს რვაას თხუთმეტ წელს?

ამ სიტყვებმა, ცოტა არ იყოს, შემაკრთეს. მაგრამ სანამ მე მივუგებდი რაიმეს, წამოდგა, გამიღიმა და დამამშვიდა:

- ასე ეკითხებოდა ამას წინათ ერთი გოგონა ბიჭს. წავიდეთ საბანაოდ, ავტობუსი მოვიდა.

რადიომიმღები გამოვრთე და უკან გავყევი. ხელები როგორღაც გრძლად ჰქონდა ჩაშვებული. ორჯერ მომიბრუნდა და ღიმილით მკითხა:

- ხომ გინდა საბანაოდ წასვლა? ხომ გინდა?

რა თქმა უნდა-მეთქი.

ავტობუსთან ერთმანეთს დავშორდით და ჩვენ-ჩვენი კორპუსისაკენ წავედით საბანაო ტანსაცმლის წამოსაღებად. მე ხუთი წუთიც არ  დამჭირვებია, ლიტას კი ბარე თხუთმეტი წუთი შეაგვიანდა. ის იყო, მძღოლმა კარი მოიხურა და თქვა, წავედითო, რომ კიბეზე ჩამოირბინა.

მხარზე უჯრა-უჯრა მოხატული წითელი ჩანთა ჰქონდა ჩამოკიდებული. ხელით გვანიშნებდა, დაიცადეთო. ყველანი იმას უყურებდნენ. ჩემ  წინ ორი შუახნის მანდილოსანი იჯდა. ერთმა თქვა:

- როგორ მომწონს, რომ იცოდე!

- ლამაზი გოგოა, - დაუმოწმა მეორემ. მერე ტუჩები ყურთან მიუტანა და რაღაც უჩურჩულა.

ველოდი, რომ აი, სადაცაა, ერთ-ერთი მათგანი ჩემკენ მოიხედავს-მეთქი. მაგრამ არც ერთს არ მოუხედავს. ის, ვინც პირველად თქვა, მომწონსო, რაღაცით გაკვირვებული დარჩა. მერე კარს მიაჩერდნენ.

მძღოლმა კარი გააღო, აწითლებული, თვალებაგიზგიზებული ლიტა ამოუშვა და მანქანა დაძრა. ეს მანქანა ჩვენი დასასვენებელი სახლის  იყო, თითქმის სულ ერთი და იგივე ხალხი დაჰყავდა პლაჟზე და მგზავრები შიგ ძალიან თავისუფლად გრძნობდნენ თავს. ლიტას წინა რიგში  მამაკაცმა დაუთმო ადგილი. ლიტა უარობდა, მეც გამომხედა მუდარისა და პატიების თხოვნით, მაგრამ მამაკაცი არ მოეშვა და იძულებული  გახდა, დამჯდარიყო. ჩანთა გვერდზე მოიდგა, ორივე ხელით გაისწორა თმა.

გზაზე მამაკაცი რაღაცას ყვებოდა, ლიტა იცინოდა. ავტობუსი რომ გაჩერდა და პლაჟზე ჩასასვლელ გრძელ კიბეს ჩავუყევით, მე წამოვეწიე  და მხრით ოდნავ წამოვედე მხარზე. შუბლი შეიკრა და ვითომ შემომიბღვირა, მაგრამ თვალებში მაინც სიხარულის ნაპერწკლები  უციმციმებდა. შუა კიბეზე შედგა, მელანქოლიური გამომეტყველება მიიღო.

- მე დახურულ პლაჟზე მივდივარ, - თქვა და თავი ფიცრის მესერისკენ გადაიქნია.

- როგორც გენებოთ! - დავეთანხმე ღიმილით.

ორიოდე ნაბიჯი უკან-უკან გაიარა, ხელი საფეთქელთან მიიტანა და თითები დამიქნია გამომშვიდობების ნიშნად. სახტად დარჩენილი ვიდექი და ხმას ვეღარ ვიღებდი. სადღაც კიდევ მქონდა იმედი, მობრუნდებოდა და იტყოდა, წავედით, ვიხუმრეო. ალაყაფთან მართლაც მობრუნდა:

- პირველს რომ ხუთი დააკლდება, აქ ვიქნები! - დამიძახა ღიმილით და რაღაც გამომწვევი გამომეტყველებით, კიდევ ერთხელ ასწია ხელი  დამშვიდობების ნიშნად და ალაყაფს მოეფარა.

ერთი პირობა ვიფიქრე, სულ აღარ ჩავალ-მეთქი პლაჟზე. მერე დილანდელი ფიქრები გამახსენდა, როგორღაც სივრცეშიც წარმოვიდგინე  საკუთარი თავი - განაწყენებული, სახედაძმარებული, და უცებ მივაგდე ქვა ეშმაკს. მთვრალივით მივაბიჯებდი რიყის ქვებივით დაფენილ  შიშველ ადამიანებს შორის და ხმამაღლა ვიმეორებდი:

- განცდების გარეშე, განცდების გარეშე!..

ისევ იქ მივედი. სადაც წინა დღეს გავიხადე ტანსაცმელი. მიმოვიხედე და უკანასკნელი სიმძიმე მომეშვა გულზე. აქ იყო ჩემი ნაცნობი  უკრაინელი ქალი, აქ იყვნენ მისი კარგი ბავშვები. აქ იყო ის კომპანია, კარტს რომ თამაშობდა... ბავშვებმა დამინახეს თუ არა, თამაშს თავი  დაანებეს და ჩემკენ გამოიქცნენ. შორიდანვე დაიწყეს ერთმანეთის დასწრებით:

- იცით, ერთი კოჭლი კაცი კინაღამ დაიხრჩო. მოტორიანი ნავით გამოიყვანეს. ახლა საავადმყოფოშია.

დედა მომესალმა და დინჯად გაუსწორა:

- არა, ბავშვებო, ეს კაცი კოჭლი კი არ იყო, წყალში ძარღვი გაენასკვა და ფეხს ვეღარ ამოძრავებდა.

ბავშვები ამბის დეტალებზე გადავიდნენ: როგორ შევიდა ის კაცი ღრმად, ღრმად, დროშების იქით, როგორ დაიწყო იქ ხელების ქნევა, რაც  ნაპირზე თავისებურ ცელქობად მიიჩნიეს, მერე როგორ მოვიდა ყვირილის ხმაც... „შველეთ! შველეთ...“  წყალთან რომ მივედი, გოგონა შემეხვეწა:

- შორს არ წახვიდეთ რა, გეხვეწებით! დედამისმაც მთხოვა:

- შორს ნუ წახვალთ, ღვთის გულისათვის, გვეყო გულხეთქება.

დავპირდი, რომ შორს არ წავიდოდი, და ზურგულით შევცურე, თან თავს მაღლა ვწევდი და ბავშვებს ვუცინოდი, რომლებიც ხუთიოდე  ნაბიჯზე მომყვნენ, იქ მკერდამდე წყალში გაჩერდნენ და ხელებს ისე იშვერდნენ, თითქოს გაფარჩხული თითებით უნდა შეეჩერებინათ  მათკენ მიმავალი ტალღები. პლაჟმა რაღაც ბიბლიური სურათი მომაგონა (იქნებ იმის გამო უფრო, რომ შავი კლდე დაჰყურებდა!). იწვნენ  შიშველი, ნიათგამოლეული ადამიანები, შესცქეროდნენ ცას და ელოდნენ, რას დაელოდებოდნენ მაშინ, ბიბლიურ ეპოქაში? განგებას  ღვთისას, ანდა რაღაცას ასეთს? ახლა? გამეცინა და ხელჩაქნეული კაცის განწყობილებით მივენდე ვეებერთელა წყალს. მთელ სიგანეზე  გადაშლილ ხელებს ოდნავ ვატოკებდი. მოდიოდნენ დაბალა, გლუვი ტალღები და ნაფოტივით მარწევდნენ, მათამაშებდნენ.

„დედამიწა კი გუგუნითა და ჭექა-ქუხილით მიგვაქროლებს მეც, ლიტასაც და ყველას, ყველას კოსმოსურ შავეთში“...

სიცივემ ამიტანა. ხალხთან ყოფნა მომინდა, დაე, რანაირებიც არ უნდა ყოფილიყვნენ ისინი! მოვბრუნდი და აჩქარებული მკლავურით  წავედი ნაპირისაკენ. ნაპირიდან ჩემი მეგობარი გოგონა და ბიჭი მიღიმოდნენ. უკეთეს ვინმეებს ვერც ვინატრებდი! სილა მოვძებნეთ და  წავწექით, აქეთ-იქიდანაც შემოვიყარეთ. სილამ ერთი ბავშვური გასართობი მომაგონა. ჭიანჭველები მიპოვეთ-მეთქი, მეც წამოვდექი.

მთელი სანაპირო შემოვიარეთ და ბოლოს მაინც მივადექით ნამდვილ „ყაჩაღ“ ჭიანჭველებს, ახალგამდნარი ფისის წვეთებივით შავები რომ  არიან, მაღალ ფეხებზე რომ დგანან და მწარედ იკბინებიან. ბავშვები ცნობისმოყვარეობით იწვოდნენ. მე წმინდა, ძალიან წმინდა შავი მიწა  ავარჩიე. ჯერ ავაკოკოლე, მერე წვერი ვულკანის კრატერივით ამოვუღრმავე და ჭიანჭველები შიგ ჩავსხი. ორნი იყვნენ. ერთი ერთ მხარეს  ეცა, მეორე - მეორეს, მაგრამ კრატერის შუაწელამდეც არ იყვნენ ამოსული, რომ სილა მოზვავდა და ძირს ჩაიტანა ორივენი. უფრო  ბეჯითად დაიწყეს ამოსვლა, მაგრამ მაინც მოემძვლათ ფერდობი, ახლა უფრო დაბლა. ბავშვები აღტაცებული იცინოდნენ. დიდებიც  დაინტერესდნენ, ირგვლივ შემოგვეხვივნენ.

- მიდი! მიდი, მიდი! - იძახდნენ ჭიანჭველების გასამხნევებლად. ჭიანჭველებიც ცდილობდნენ, თავგანწირული მოცოცავდნენ კრატერისფერდობზე. და აი, უცებ რა მოხდა: ძირს დაცურებული ჭიანჭველები ერთმანეთს დაეჯახნენ. ვიფიქრე, შემთხვევით დაეჯახნენ, მაგრამ რომ  აღარ გაშორდნენ, დავიხარე, დავაკვირდი და ჟრუანტელმა დამიარა ტანში. ერთი ჭიანჭველა გულაღმა იყო ამობრუნებული, მეორე ყელში  ჩაჰფრენოდა. ავის მომასწავებლად გაშეშებულიყო ჰაერში ბოლოაპრეხილი. მომესმა ღრჭიალი, კნატაკნუტი - თითქოს ორი უზარმაზარი  რკინის ურჩხული ძვლებს უმტვრევდა ერთმანეთს.

- ჰკლავს! - შეშფოთებული ხმით წამოიძახეს აქეთ-იქიდან და რამდენიმე ხელი გამოქანდა გულაღმა ამობრუნებული ჭიანჭველას  საშველად, მაგრამ უკვე გვიან იყო, ზემოთ მოქცეულმა ჭიანჭველამ ბოლო დაუშვა, აიყალყა, წინა ფეხები თითქოს გამარჯვების ნიშნად  აასავსავა, გაუნძრევლად მყოფ თვისტომს ირგვლივ შემოურბინა და ისევ კრატერის კალთას ეცა.

ჩვენ გაოგნებული თვალებით ავხედეთ ერთმანეთს. უცებ ტოლია, ჩემი მეგობარი ბიჭი, წამოხტა, ქვიშის კოკოლას ქუსლი ჩაჰკრა და  ტირილშერეული ხმით წამოიძახა:

- რატომ მოჰკლა?! რატომ?! 

მისთვის არავის არ გაუცია პასუხი. ისე კი დაიწყეს. ზოგი რას ამბობდა, ზოგი - რას. მე არც ერთის ნალაპარაკები არ მაინტერესებდა. რაღაც  სიმბოლურ თუ საბედისწერო ამბად მომეჩვენა ეს ფაქტი და ხმის ამოუღებლად ვიჯექი დიდხანს. გამტკნარებული იყო ტოლიაც. ლიკა კი,  მისი და, დედას მიჰკვროდა, და ცრემლიანი თვალებით უყვებოდა ალბათ ჭიანჭველების ამბავს. დედაც დაინტერესებული უსმენდა.

ავდექი, ზღვაში შევედი და იქ დიდხანს ვიწექი გულაღმა. როცა დავიღალე, გამოვედი, ჩავიცვი, ნაცნობებს გამოვემშვიდობე და ქალაქში ამავალ კიბეს ავყევი ნელ-ნელა. ისე მქონდა დამძიმებული გული რაღაც სევდით, ისიც კი დამავიწყდა, რომ ლიტა უნდა გამოსულიყო აქ  პირველი საათისათვის, მაღლიდან ჩამოვბრუნდი, ჩრდილიანი ადგილი ამოვირჩიე და საფეხურზე დავჯექი. პირველის ოცი იყო. რა უნდა  მეკეთებინა! ისევ მაღლა ავედი. ერთ ფარდულში ლუდი შევამჩნიე. ორი კათხა დავლიე. ცოტა გავიარე - სიამოვნებას მგვრიდა საშუადღეოდ  დაცარიელებული ქუჩა.

მოვბრუნდი და ისევ კიბისაკენ წავედი. ისევ იქ დავჯექი, სადაც პირველად ვიჯექი. ზუსტად დანიშნულ დროზე  ლიტაც გამოჩნდა. კმაყოფილების ღიმილით მომიახლოვდა, ხელი გამომიშვირა - აგაყენებო, მაგრამ იმავე წამს გადაიფიქრა, ჩანთა ზემო  საფეხურზე ჩამოდო, მოკლე კაბის უკანა კალთა ფეხებზე შემოიჭიმა და ჩემ გვერდით დაჯდა. ახლოს მოიწია, ხელები მარცხენა მკლავზე  მომკიდა, გახურებული ლოყა მხარზე მომაყრდნო, საყვარელი ღიმილით ამომხედა და თქვა:

- როგორც რომში, ესპანეთის მოედანზე, არა?

- აბა!

- ხომ აღარ ბრაზობ?

- როდის ვბრაზობდი!

- კი, წეღან ბრაზობდი, რომ მიგატოვე.

მე გამეცინა და კიდევ ერთხელ ვიუარე, სულაც არა ვარ-მეთქი გაბრაზებული.

- მაშ, ასეთი გამომეტყველება რატომ გაქვს? - შეეცადა ცხვირჩამოშვებული კაცის ფიზიონომია გამოეხატა თავისი ლამაზი სახით.

- იცი, რა მოხდა?..

დაწვრილებით ვუამბე ჭიანჭველების ამბავი.

ჯერ ისიც დაფიქრდა, მერე რომ ნახა, სერიოზულ მნიშვნელობას ვაძლევდი ამას, გაეცინა, წინ წამოიხარა, თავი ამოაბრუნა, დაბლიდან  ამომხედა და თვალებგაოცებულმა მითხრა:

- აი, თურმე როგორი ნერვები გქონია შენ! ცრუმორწმუნეც ხარ?

- კი.

- მშიშარა?

- არ ვიცი.

- მატყუარა?

- არც ეგ ვიცი.

- საკუთარ თავს მაინც არ ატყუებ ხოლმე?

- საკუთარ თავს... - შევყოყმანდი.

- კმარა, მაშასადამე, ატყუებ. მთავარი კი ეს არის. აღარ მოატყუო საკუთარი თავი და ყველაფერი კარგად იქნება. ახლა წავიდეთ, ავტობუსი  გვიცდის.

ამ გზობაზე ერთად ვისხედით. მზისგან ატკრეცილი მკლავით რომ შემეხებოდა, მდუღარესავით მწვავდა. გადავიხარე და ყურში ვუჩურჩულე:

- მეშინია, ამ ხალხში არ გაკოცო!

- მეც. მაგრამ სანამ სხვებსაც არ უსწავლიათ, მართალნი იყვნენ საკუთარ თავთან, უნდა მოვითმინოთ.

სიცილი შევიკავეთ და, სანამ ავტობუსიდან ჩამოვდიოდით, ხმაც აღარ ამოგვიღია. ავტობუსიდან რომ ჩამოვედით, უცებ გამახსენდა:

- ჰო, მართლა, ოთხ საათზე სათევზაოდ ვარ მიპატიჟებული, ხომ არ წამოხვალ შენც?

- სად სათევზაოდ?

- კატარღით კეფალის საჭერად.

მე უკვე მეგობარი მყავს, შესანიშნავი მოხუცი - ლეონ რუვიმის ძე. ის მპატიჟობს.

- მეთევზეებს რომ არ უყვართ ქალის თანდასწრებით თევზაობა?

- გააჩნია ქალს!..

- კაი, კაი! როდის უნდა წავიდეთ?

- აი, შევჭამოთ ცოტა რამე და მერე.

- მე რა წამოვიღო?

- რა უნდა წამოიღო?! ჩასაცმელი რამე, შეიძლება მზის ჩასვლისას აცივდეს.

გამომემშვიდობა და ჩანთის ქნევით გაიქცა თავისი კორპუსისაკენ. მეც ჩემს ოთახს მივაშურე, პერანგი გამოვიცვალე და სასადილოში  ავედი. ლიტაც მალე ამოვიდა. პირველად უხა მოგვართვეს, მერე შემწვარი ქათამი და კრემიანი ნამცხვარი. აქ სასმელს არაფერს  იძლეოდნენ და ძალიან გაგვიკვირდა, როცა კერძებს ერთი გრაფინი ბურახიც მოაყოლეს. იმ ბურახის ბრალი თუ იყო - ძალიან ხალისიანად  ვისადილეთ, ყველაფერი მოვასუფთავეთ.

სადილობის შემდეგ ისევ ჩვენ-ჩვენს ოთახებში წავედით. დავისვენეთ, მერე სამგზავროდ გამოვეწყვეთ და ქალაქისაკენ დავეშვით. ლიტას  თაგვისფერი ვიწრო შარვალი და მამაკაცური ლურჯი პერანგი ეცვა. სახელოები აკაპიწებული ჰქონდა. მაგრად მოხარშულ  კვერცხისგულისფერ ქურთუკს ხან მხარზე გადაიკიდებდა, ხან იღლიაში ამოდებული მოჰქონდა.

პორტში რომ მივედით, ზუსტად ოთხი საათი იყო. ცხელოდა, ზღვა გავარვარებულს ჰგავდა. დათქმული არ გვქონდა, სად უნდა  შევხვედროდით, და აქეთ-იქით ვიხედებოდით. მალე კი დავინახე - ბამბუკის ჯოხებით გადახაზულ-გადმოხაზული მეთევზეები ჯებირისძირას, სასაუზმის ჩრდილში მიმსხდარიყვნენ.

ლეონ რუვიმის ძეც აქ იყო. მეშახტის სპეცსამოსივით რაღაც ეცვა, იმავე ფერის დაჭმუჭნული  კეპი ეხურა. შორიდანვე შემამჩნია. ანკესის ტარების მთელი ჯღრდე ასწია, მოსალმების ნიშნად დამიქნია, და რაკი ნახა, მარტო არ ვიყავი,  ღიმილითა და ცუკცუკით წამოვიდა. მე ლიტა წარვუდგინე. ლეონ რუვიმის ძემ ორი ხელით ჩამოართვა ხელი და თითქმის მიწამდე დახარა  თავი.

- მოხარული ვართ, მოხარული!

- არ გეშინიათ, რომ დაგნავსოთ? - ჰკითხა ლიტამ.

- თქვენი თვალების პატრონს, ძალიანაც რომ მოინდომოს, მაინც პირუკუ გამოუვა. ბიჭებო! - მიუბრუნდა მეთევზეებს, როცა ჩვენ ჩრდილში  შევედით, - იცნობდეთ ჩემს მეგობრებს! 

მეთევზეები ჯოხების ჩხარაჩხურით წამოდგნენ. ყველამ ღიმილითა და სიამოვნების გამომხატველი მოძრაობით ჩამოგვართვა ხელი. ყველა  კმაყოფილი იყო, რომ „ასეთი ლამაზი ქალი დაესწრებოდა მათ ლაშქრობას“.

შეხვედრის ცერემონიალი არ დაგვემთავრებინა - რადიომ გამოაცხადა: კატარღა, რომელიც სათევზაოდ გასვლის მსურველებს აქვთ  დაქირავებული, მესამე პირსთან დგას და შეგიძლიათ ჩასხდეთო.

მე ლეონ რუვინის ძის ვედრო ავიღე, ლიტამ ერთ მოხუცს გამოართვა ანკესები და ყველანი კატარღისკენ წავედით. ყველაფერს  დახარბებული მოაგარაკენი ნატრული ადამიანის თვალით გადმოგვყურებდნენ მაღლიდან. კატარღა ძველი იყო, ვინ იცის მერამდენედ  შეღებილი! სამაგიეროდ „კაპიტანი“ აღმოჩნდა იშვიათი ვინმე. ორმოცდაათის იქნებოდა. ქუდი დარდიმანდულად მოეგდო გვერდზე,  ფორმის ტანსაცმელიც როგორღაც შინაურულად ეცვა.

თითქმის ყველას იცნობდა, ყველას ხმამაღლა ძახილით და ხელების შლით ხვდებოდა. ლიტა რომ გავაცანით, ამით ცას ეწია. მაშინვე  მიიპატიჟა. კატარღა პორტიდან გაიყვანა თუ არა, საჭე ლიტას დააჭერინა და თვითონ ერთ გაუთავებლად მოძრავ საგნად იქცა. ხან აქედან  მოუვლიდა ლიტას, ხან იქიდან. რაღაცეებს ასწავლიდა, რაღაც სასაცილო ამბებს უყვებოდა. ლიტაც არ ჩამორჩებოდა, იცინოდა, თვალებით  ეკენწლავებოდა. საჭესთან მდგარი ხანდახან ისე აიწევდა, თითქოს ცდილობდა თვითონ გაესწრო კატარღისათვის.

ჩვენ სკამებზე ვისხედით და ზღვას გავცქეროდით. მეთევზეები სადღაც წინ იშვერდნენ ხელებს. იქ სამი კატარღა თუ სეინერი იდგა. მერე  ტალღებზე მოლივლივე მეთოვლიებიც შევამჩნიე. ლეონ რუვინის ძემ მითხრა, - აი, იმ მეთოვლიებთან უნდა მივიდეთო. მეთევზეები  ანკესების მზადებას შეუდგნენ. ერთი ანკესი მეც გავამზადე, - ლარი გავშალე და სამად გადახსნილი ტარი ერთმანეთს გადავაბი.

ლიტასაც დავუძახე, ვიწყებთ, ჩამოდით-მეთქი, მაგრამ „კაპიტანმა“ ეშმაკთან გაგვგზავნა ჩვენც, ჩვენი ანკესებიც და თევზებიც. ლიტამაც  ხელით მანიშნა - მოითმინეო.

მეტი რა გზა მქონდა, ვითმენდი და ანკესს ვუკირკიტებდი, მაგრამ, რაც მართალია, მართალია, მაინც დიდი სიამოვნებით მოვკიდებდი  ერთსაც და მეორესაც ფეხებში ხელს და თავდაყირა გადავუძახებდი ზღვაში.

ზღვაში კი ძალიან ღრმად შევსულიყავით. ქალაქი ბუნდოვნადღა ჩანდა. აღტაცების კივკივით გვეგებებოდნენ მეთოვლიები. „კაპიტანი“  ახლა საჭესთან თვითონ იდგა. მის ჯიხურში ორი მეთევზე შესულიყო და რაღაცას ანიშნებდნენ. ბოლოს კატარღამ სვლას მოუკლო. ჩვენს  ხელმარჯვნივ სამასიოდე მეტრზე, თეთრი სეინერი იდგა. ჩანდა, იქაც მეთევზეები იყვნენ, მხოლოდ ისინი რაღაც თანამედროვე ტექნიკის  მოშველიებით თევზაობდნენ. ჩვენი კატარღაც გაჩერდა. ძრავა გაჩუმდა. „კაპიტანის“ ჯიხურში მყოფმა მეთევზეებმაც ჩამოირბინეს და  თავიანთ ანკესებს ეცნენ. მეთოვლიებმა კივკივს უმატეს.

ლეონ რუვიმის ძემ მასწავლა, - ანკესი ძალიან მაღლა-მაღლა არ ისროლო, თორემ  მეთოვლია ეცემაო. ამით შეშინებულმა სამ მეტრზე იქით ვეღარ მოვახერხე ჩაგდება. მაინც ჩავტოვე, რადგან იმ წ უთში თევზებზე მეტად  „კაპიტნისა“ და ლიტას ამბავი მაინტერესებდა. ისინი კატარღის კოშკურაზე ასულიყვნენ, გადამსხდარიყვნენ ერთ-ერთ შვერილზე და  ბავშვივით იქნევდნენ ფეხებს.

მეთევზეებმა ორ-ორი, სამ-სამი კეფალი დაიჭირეს. მეც დავიჭირე ერთი. ჩანდა, დიდი ქარავანი იყო ჩვენს ქვემოთ. ანკესის გადაგდება და  თევზის დაჯახება ერთი იყო: ლიტას კი მოხედვითაც არ მოუხედავს ჩვენკენ. ბოლოს მეხუთე თუ მეექვსე კეფალი რომ მოვხსენი ანკესიდან,  მაშინ თუ ჩამოვიდა. სახე შეჰხურებოდა, კიდევ უფრო ლამაზი ჩანდა.

- აბა, ახლა მე მაჩვენე ეგ შენი იარაღი, ძვირფასოო, - მითხრა ალერსიანი ხმით. ანკესი გამომართვა და სულ ცოტა ხანში კარგა მოზრდილი  კეფალი ამოიყვანა. თევზი შევუხსენი და ანკესზე სატყუარა გამოვუცვალე. ისეთი უმანკო, ბავშვურად კმაყოფილი თვალები ჰქონდა, უცებ  გადამიარა სიბრაზემ და „კაპიტანთან“ წავედი შესარიგებლად. „კაპიტანმა“ ხელი ჩამომართვა და საქმიანად მითხრა:

- ცოლი გყავს, ძმაო, პირველი რანგისა, ფრთხილად იყავი, არ წაგართვა.

- გაგიცვლი, თუ ძალიან გინდა!

- რაში გამიცვლი, ჩემს ბებერში?

- არა, ჩიბუხში.

„კაპიტანმა“ ჩიბუხი გამოიღო და მაღლიდან დახედა. ეს იყო შავი ხისგან გამოთლილი თავზეხელებშემოწყობილი შიშველი ქალი, - ჩინური  თუ ინდონეზიური ნაოსტატარი.

- აი, შე წყეულო შავო სატანავ! - ამოიძახა სიცილით, - რამ მოგაფიქრა ეგ? ვისი ნაჩუქარია, იცი, ეს ჩიბუხი? შენზე უარესმა არაბმა ტარტაროზმა მაჩუქა ბეირუთში. ისევ რომ შევხვდეთ და მკითხოს, რა უყავიო? არა, ძმაო. შენ დაბადებულხარ მაგ ბედნიერ ვარსკვლავზე და  შენ გყავდეს შენი ცოლი. ცეცხლივით ქალი კია, მე და ჩემმა ღმერთმა, ნამდვილი პირველი რანგისა.

როგორღაც შელახული ჩემი თავმოყვარეობა „რეაბილიტირებულ იქნა“. კმაყოფილი ვიყავი, ლიტას რომ ქმრად გაეცნო ჩემი თავი. მე  მეთევზეებთან დავბრუნდი, „კაპიტანმა“ კი თავის ჯიხურში რაღაც ხელსაწყოს დაუწყო კირკიტი.

ლიტას ორი კეფალი კიდევ დაეჭირა და ძალიან გახარებული იყო. ანკესის ტარი კატარღის რკინის მოაჯირზე ჰქონდა დადებული, ლეონ  რუვიმის ძეს ელაპარაკებოდა. ლეონ რუვიმის ძე თითქოს ოცი წლით გაახალგაზრდავებულიყო.

კატარღის სამანქანო განყოფილებას ბაქანივით შემაღლება გასდევდა გვერდზე, იქ დავჯექი. ხელები შარვლის ჯიბეში ჩავიყავი, ფეხები  მოაჯირზე შევაწყვე, თავი რკინის კედელს მივაბჯინე და ასე ვუყურებდი ლიტას და ზღვას. ზღვა წყნარი იყო, გასაოცრად წყნარი. თეთრი  სეინერი შორს წასულიყო, ლიტამ ერთი კეფალიც ამოაგდო. დამინახა, მოეწონა, ასე რომ ვიჯექი. ანკესი მიატოვა, გვერდით მომიჯდა,  ფეხები თვითონაც მოაჯირზე შეაწყო, უკან გამოიწია. მაგრამ ჯიბეებში ხელების ჩაყოფა კი ვეღარ შეძლო, - მის შარვალს მამაკაცური  ჯიბეები არ ჰქონდა. დაცინვით დაიხედა ზედ, მერე ხელები იღლიებში ამოიწყო და ასე გაიტვრინა, თვალები დახუჭული ჰქონდა, მზეს  უძლებდა, უცებ თქვა:

- მე ძალიან მიყვარს მზე. როცა მოვკვდები, ძალიან დამენანება მასთან დაშორება.

გამეღიმა, მაგრამ არაფერი მითქვამს.

- შენც ამიტომ მიყვარხარ. მზისფერი რომ ხარ, სუნიც მზისა გაქვს.

გადავხედე. ისევ თვალებდახუჭული იჯდა. ოდნავ ქანაობდა, იქით ლეონ რუვიმის ძე ჩაკუნტულიყო, ლიტას ანკესს ასწორებდა და ხანდახან გადმოგვხედავდა ხოლმე. კიდევ ერთი მეთევზე გვიყურებდა ღიმილით, ისიც მოხუცი იყო. მინდოდა ლიტასათვის მხარი წამეკრა და  მიმეხედებინა, მაგრამ გადავიფიქრე - ალბათ ასე ერჩია მასაც.

კატარღის საყვირმა გამოგვაფხიზლა. ფეხები ჩამოვუშვით, წამოვდექით. არც ერთმა არ ვიცოდით, რა მოხდა. კაპიტანი თავისი ჯიხურის  კართან იდგა, საათზე იყურებოდა და იცინოდა.

- მორჩა, თქვენი დრო ამოიწურა! ახლა, ჰაიდა უკან! 

მეთევზეები გულნაკლული შესცქეროდნენ ხან „კაპიტანს“, ხანაც ერთმანეთს.

- რამდენიმე წუთიც, - თქვა ლეონ რუვიმის ძემ.

- რამდენიმე წუთიც, კაპიტანო! - დაუძახა ლიტამ.

- კარგი, მხოლოდ ათი წუთი!  „კაპიტანი“ ჩვენთან მოვიდა.

- რა მითხრა ამან, იცით? - მიმართა ლიტას, - რა მითხრა, რომ იცოდეთ!

- რა გითხრათ? რა უთხარი? - მე სიწითლემ წამომიარა.

- ეეხ, კარგია ახალგაზრდობა.

„კაპიტანმა“ სახელი არ გაიტეხა, არ გამთქვა, ჩიბუხში რომ ვუცვლიდი. ლეონ რუვიმის ძის ვედროსთან ჩაცუცქდა, თევზები დათვალა.

- ოცდაოთხი! - წამოიძახა ხმამაღლა, - კმარა, თქვენ სულ გაანადგურებთ, რაც ამ ზღვაში თევზია.

მაღლა აირბინა, საყვირი აუშვა და ძრავა აამუშავა. კატარღამ შემობრუნება დაიწყო.

პირი რომ ნაპირისკენ ვქენით, კაპიტანმა ისევ დაუძახა ლიტას და ისევ ის დააყენა საჭესთან. მე და ლეონ რუვიმის ძე კი თევზების ასხმას  შევუდექით, ოცდაოთხი კეფალი სამი კილოგრამი მაინც გამოვიდოდა. სხვებიც მოვიდნენ ჩვენთან. იმათაც აესხათ თევზები. ზოგს ჩვენზე  მეტი დაეჭირა, ზოგს - ცოტა ნაკლები. უკმაყოფილო კი არც ერთი არ იყო. ყველას სახე უბრწყინავდა, მალიმალ დახედავდნენ ხოლმე  თავიანთ ნადავლს. ყველაზე კარგ ხასიათზე მაინც ლიტა ჩანდა. ის ისევ ისე იდგა საჭესთან, როგორც იმ გზობაზე - წინწასწრაფებული,  თითქოს გაფრენას აპირებსო.

პორტში რომ შევედით, მზეც ჩავიდა. მოაგარაკენი აღტაცების ამოძახილებით ხვდებოდნენ მეთევზეებს, რომლებიც თითო-თითო  გადადიოდნენ პირსზე. „კაპიტანი“ დიდად ნანობდა, რომ გვშორდებოდა, ხვალაც მეწვიეთ, ზეგაცო, როცა გინდოდეთო. ჩვენ დავპირდით.

- აახ, შე ბედნიერო კაცოო! - ეს იყო მისი უკანასკნელი სიტყვა ჩემთან დამშვიდობებისას.

 

IV

 

ჩვენმა მოხუცმა მეგობარმა თავი გამოიდო, გინდათ თუ არა, ჩემთან უნდა წამოხვიდეთო. ჩვენ ერთი პირობა თავპატიჟი გავიდეთ, -  დასასვენებელი სახლების მკაცრი შინაგანაწესი მოვაგონეთ. მაგრამ ვერაფერი გავაწყვეთ, მეწვრილმანეებივით ხომ არ გავიყოფთ თევზებს,  ერთად დავიჭერთ, ერთად უნდა მოვულხინოთო და დაგვითანხმა. მეზღვაურების კლუბთან ავტობუსში ჩავსხედით, სადღაც კვიპაროსებში  შემოსილ გორაკთან ჩამოვედით, სახლები აქ მთლად პატარ-პატარა იყო. წინ ალუბლებითა და თუთებით დაბურული ბაღჩები ჰქონდა.

ჭიშკრებთან, ისე როგორც ჩვენში, მუშა ხალხი გამომსხდარიყო. ქალები ხელსაქმობდნენ. დაღლილი კაცები თუთუნს აბოლებდნენ და  ამვლელ-ჩამვლელს ათვალიერებდნენ. ლეონ რუვიმის ძე ყველას იცნობდა, ყველას ესალმებოდა, ისინი აქებდნენ - ეგ რამდენი თევზი  დაგიჭერიაო! ლეონ რუვიმის ძე კმაყოფილებით დახედავდა ხოლმე თევზებს. მერე, თითქოს ახლა გაახსენდაო, ჩვენზე ანიშნებდა - ამათ  დაიჭირესო. მაშინ ისინი ჩვენც გვესალმებოდნენ. ჩვენ თავს ვუკრავდით. ლიტა მკლავზე ხელს მიჭერდა და მეუბნებოდა:

- ღმერთო, რა კარგები არიან დღეს ყველანი.

პატარა, მოაჯირშემორყეულ ძველებურ ხიდზე გავედით და სასურსათო მაღაზიას წავადექით. მე პაპიროსი მოვიმიზეზე, შევედი და სამი  ბოთლი „რისლინგი“ ვიყიდე. ლეონ რუვიმის ძე გამიწყრა, მაგრამ უკან ხომ არ დავაბრუნებდით, წავიღეთ. ლიტა (ეტყობოდა, ცოტა  დაიღალა) მკლავზე დამაწვა და მიჩურჩულა:

- როგორ მინდა, იცი, მეც დავჯდე სადმე ალაყაფის წინ, დავიდგა მუხლებზე დიდი სინი და ნელ-ნელა ვარჩიო ბრინჯი ან რაღაც ასეთი.

მე მივხედე, რატომღაც შემებრალა და ვკითხე:

- მოსკოვში სად ცხოვრობთ?

- მეთოთხმეტე სართულზე.

მე შეძრწუნების ნიშნად თვალი დავხუჭე და ხელები მაღლა ავწიე.

ლეონ რუვიმის ძე ერთ მწვანე მესერთან შეჩერდა, ანკესები ძირს დააწყო, ხელი ფიცარსა და ფიცარს შუა გაყო, კარი გააღო და მიგვიწვია - მობრძანდითო. წინ ლიტა გავუშვი და მერე ჩვენ შევედით. ლეონ რუვიმის ძე შინ მარტო ყოფილიყო.

- საბოლოოდ წამართვეს ქალიშვილებმა ჩემი ბებერი. ერთი მოსკოვშია, მეორე - ტაშკენტში.

პარმაღზე რაღაც დანჯღრეული ტაშტი იდო, ის ტაშტი ასწია, ქვეშ ხელი შეყო, გასაღები გამოიღო და ღიმილით მოგვიბრუნდა:

- ყველაფერი ძველებურად, მამაპაპურად! 

ლიტა რაღაც წვრილფოთლიან მცენარეს გადაწვდომოდა.

- რა არის ეს? რა უცნაური სუნი აქვს?

- არ იცით? - აღტაცებით იკითხა ლეონ რუვიმის ძემ, - აბა, რა იქნება?

- ღვია.

- აჰ.

- ბზა.

- რას ამბობთ!

- მე ისევე ვიცი მცენარეების სახელები, როგორც ჩინური იეროგლიფები.

მცენარეს მეც გადავწვდი. კაცზე ცოტა მაღალი, ტოტებმეჩხერი ბუჩქი იყო. მინდოდა თავი გამომეჩინა, ფოთოლი გავსრისე, რამდენჯერმე  დავყნოსე და ვითომც ძალიან უბრალოდ ვთქვი:

- სანდალოზის ხეა.

- აჰ, არა. ესაა როზმარინი! იშვიათი ეგზემპლარი. ჩეხოვის ეზოში დგას და ჩემთან, სხვაგან არსად.

- ნიკიტის ბოტანიკურში?

- იქ კი! იქ უთუოდ იქნება.

- რამდენჯერ წაგვიკითხავს როზმარინის სურნელებაზე და ყოველთვის სხვანაირი რაღაც წარმოგვიდგენია! მართლა ჩინებული სუნი  ჰქონია.

მთელი სახლი ორი ოთახისგან შედგებოდა. წინ ცისფრად შეღებილი შუშაბანდი ჰქონდა. შუშაბანდის თითქმის ნახევარში სამზარეულო იყო  მოწყობილი. ფანჯრებზე თეთრი, მაქმანებიანი ფარდები ეკიდა.

ლეონ რუვიმის ძე მარცხენა ოთახში შეგვიძღვა. დარაბები დააღო, სინათლე აანთო და მრგვალი მაგიდის ირგვლივ შემოწყობილი სკამები  გამოსწია.

- დაბრძანდით, სანამ რამეს მოვახერხებდე.

- რატომ თქვენ? ყველამ ერთად! რაკი მეთევზეთა კოლექტივია, კოლექტივი იყოს ბოლომდე, - თქვა ლიტამ, - ნება მიბოძეთ, მე ჩემი  ქალური უნარი გამოვამჟღავნო. წინსაფარივით რამე მომიხერხეთ, მეტი არაფერია საჭირო.

- ახ, არა! - იუარა ლეონ რუვიმის ძემ, - რამით გაერთეთ. აი რადიოლა, აქ, ქვეშ, ფირფიტებია.

მაგრამ ლიტამ არ დაიშალა და მალევე ყვავილებიანი ცელოფნის წინსაფრით მოგვევლინა. ეს წინსაფარი ძალიან უხდებოდა. თითქოს  უფრო მეტი სითბო ჩასდგომოდა თვალებში, - შინაურული სიმყუდროვე და სითბო.

- ბატონო დავით, თქვენც გთხოვთ, - სამზარეულოში გამიყვანა და მითხრა: - თუ არ იცი, უყურე ლეონ რუვიმის ძეს და ისწავლი.

ლეონ რუვიმის ძე თევზებს წელავდა. ქურთუკი გავიხადე, სვიტერის სახელოები ავიკაპიწე და ჩემი ჯიბის დანა გავხსენი. ერთი მეტისმეტად  წვრილი და გრძელი დანა იყო. ბუზს რომ წვერზე ფეხი დასცდენოდა, ზედ წამოეგებოდა. ლიტას შიშით გაუგანიერდა თვალები. თევზი რომ  ავიღე და მუცელში შევუყარე, გააჟრჟოლა და სახეზე ზურგით მიიფარა ხელები.

- შეინახე ეგ დანა! ძალიან გთხოვ, შეინახე ეგ დანა!

ლეონ რუვიმის ძემაც მოიხედა. ისიც შეაძრწუნა ჩემი გასისხლიანებული დანის დანახვამ. მაგრამ მან მხოლოდ ეს ამოიძახა:

- ოო! 

მაშინ ის დანა გავწმინდე, შარვლის უკანა ჯიბეში შევინახე და სუფრის დანა ავიღე. ღიმილით ვმუშაობდი და თან ლიტას ვუყურებდი,  ხანდახან ისიც გამომხედავდა ხოლმე გაბუტული ბავშვის გამომეტყველებით; თითქოს მეუბნებოდა, შენგან ამას არ მოველოდიო. ნავთქურა  აანთო, მომინანქრებულ თაბახზე ფქვილი დაყარა. თევზებს ღონიერი, ლამაზი ხელებით რეცხავდა, მერე პატარ-პატარა ნაჭრებად ჭრიდა,  ფქვილში ავლებდა და ზეთმოსხმულ გახურებულ ტაფაზე აწყობდა. შეფიცხებული ნაჭრები ცოცხლებივით თრთოდნენ. სამზარეულო  შემწვრის მძაფრი სუნით აივსო.

მეორე ნავთქურაზე წყალი დუღდა. ახლა ამას დაუტრიალდა. ძმარი, ბაჰარი, ხახვი და შავი პილპილი მოითხოვა, სმენაზე ვიდექით და მის  ყოველ ბრძანებას ვასრულებდით. პირველ ხანებში ვიფიქრე, თავს გვაწონებს და იმიტომ ირჯება-მეთქი ასე. მერე და მერე კი დავრწმუნდი -  მართალი არ ვიყავი. რაღაც თანდაყოლილი სილამაზე იგრძნობოდა მის მკვეთრ, მოზომილ და ამასთან ერთად მოქნილ მოძრაობაში.

ტაფაზე ზეთი რომ დაასხა და ჰაერში რამდენჯერმე შემოატრიალა წრიულად, მინდოდა მეკითხა, ბალერინა ხომ არა ხარ-მეთქი. მაგრამ  გამახსენდა - უკვე ორჯერ მქონდა ნაკითხი ეს, და სიცილი წამსკდა.

- რა გაცინებს? - მომიბრუნდა და წინწამოშლილი თმა მაჯით გადაიწია უკან.

- რაღაც გამახსენდა.

- რა რაღაც? ვიცოდი ასეთი მიკიბ-მოკიბვა შორს წაგვიყვანდა და ვუთხარი, რაზეც გამეცინა.

ვითომ არ დავიჯერეო, მაგრამ, მაინც ესიამოვნა. უფრო ყოჩაღად განაგრძო საქმე.

ლეონ რუვიმის ძეს საკუთარი სახლის წინ გამართული თალარის ღვინო ჰქონდა, მოფერებით უსვამდა ბოთლებს ხმელ, კანგახეშეშებულ  ხელს და აქებდა.

- კახური არ არის, მაგრამ ყირიმულ ღვინოებში იშვიათად შეხვდებით ამგვარსო.

ღვინოს ხოლმოგორული ყველი, ჩამუჟუჟებული სოკო და შემწვარი ბადრიჯნის კონსერვი მოაყოლა. სუფრა ლიტამ გააწყო, წინსაფარი  მოიხსნა და სასიამოვნო დაღლილობის ღიმილით თქვა:

- ამასობაში მართლა მომშივდა. შეგვიძლია დავიწყოთ.

დავსხედით და ნამარხულევი ხალხის მონდომებით დავუტრიალდით იმ უბრალო, მაგრამ ლამაზად გაწყობილ სუფრას. ლეონ რუვიმის ძე  აღტაცებაში მოვიდა ლიტას ნახელავით - ეს რა ბრწყინვალე კულინარი ყოფილხართო. ლიტა, პირიქით, სოკოს აქებდა, - ნეტა თქვენი  მეუღლე აქ ყოფილიყო, მეც მასწავლიდა ასე გაკეთებასო.

- ეგ მარტო ჩემი მეუღლის დამსახურება არ არის, - ღიმილით ამბობდა ლეონ რუვიმის ძე, - აქვე, ჩვენს ზემოთ, ეკლესიასთან, სოკოს  შენახვის დიდოსტატი ცხოვრობს, გლიკერია ფეოკტისტის ასული, - აი, დედაკაცი! - ლეონ რუვიმის ძემ მთელ სიგანეზე გაშალა ხელები, - ის  არის მთლად უფროსი ტექნოლოგი და კონსულტანტი მთელი ამ ჩვენი რაიონის სოკოთმეურნეობისა. დადის და კონსულტაციებს უტარებს  ჩვენს დედაკაცებს, ისე, უხელფასოდ, საზოგადოებრივ საწყისებზე.

- როგორ ბრძანეთ, რა ჰქვია? - იკითხა თვალებგაბრწყინებულმა ლიტამ.

- გლიკერია... არის ასეთი ბერძნული სახელი.

- რა საინტერესოა! ნეტავ ჩემი თვალით მაჩვენა! - გაჩვენებდით, აქ რომ იყოს. მაგრამ, ახლა ისიც რომელიღაცა შვილთან არის გადახვეწილი - სადღაც ბეგპაკ-დალაში თუ პეკ-ბაგ-დალაში.

- კვალიფიკაციის ასამაღლებლად?

- არა, გამოცდილების გაზიარების მიზნით.

თამადად, როგორც ქართველი კაცი, მე ამირჩიეს. პირველი ჭიქა ჩვენი შეხვედრის აღსანიშნავად დავლიეთ. მეორით - ლეონ რუვიმის ძეს დავულოცეთ ოჯახი: ცოლი, შვილები. დამორცხვებული მოხუცი ფეხზე მდგარი გვიხდიდა მადლობას. სამადლობელი არ დაულევია,  ფოტოსურათების დიდი ალბომები მოიტანა და გადაგვიშალა. პირველ გვერდზე დათვის ტყავზე დაგორებული შიშველი თოთო ბავშვების  სურათები იყო. იმ სურათებიდან ვერაფერს გაიგებდი, გოგოები იყვნენ თუ ბიჭები. მერე კი ორი „მრისხანე ასული“ იჯდა. თმა პიონერ  მამლაქათივით ჰქონდათ შეჭრილი. მეზღვაურული ტანსაცმელი ეცვათ. ისე ჰგავდნენ ერთმანეთს, - ვიფიქრე, ტყუპები იქნებიან-მეთქი.

- არაო, - თქვა ლეონ რუვიმის ძემ, - ეს, ალისა, თითქმის ორი წლით უფროსია დინაზე. აი აქ ნახეთ, სადაც ერთად არიან გადაღებული.

შესანიშნავი გოგოები იყვნენ, ჯერ ჩასუქებულები, ლოყებდაბერილები; მერე, უკვე თექვსმეტ-ჩვიდმეტი წლისანი, მაღლები, ტანკენარები.

ერთსაც და მეორესაც ლამაზად შემაღლებულ მკერდზე, მაჯაზე მსხვილი ნაწნავი ჰქონდა გადმოგდებული.

- ახლაც აქვთ ასეთი ნაწნავები? - ვიკითხე მე.

- არა, რას ამბობთ! - გაეღიმა ლეონ რუვიმის ძეს და ჭიქა გამოცალა, - შეჭრილი აქვთ.

ჩვენ, მე და ლიტა, იმ ალბომის თვალიერებას განვაგრძობდით, ის კი თავისთვის ლაპარაკობდა: - სურათებიდანაც მიხვდებით, როგორ ვზრდიდით, როგორ შევციცინებდით. ახლა წელიწადზე მეტია, თვალიც არ დამიკრავს არც  ერთისთვის. მაგრამ მარტო ეგენი არ არიან დამნაშავენი. მთელი ჩვენი ცხოვრებაა ასეთი. მარტო ჩვენი ცხოვრება კი არა, მთელი  დედამიწისა. ათასგვარი წიგნები, ჟურნალები, კინოფილმები და რადიოგადაცემები უხილავი თოკებით გვეწევიან შორეული მხარეებისაკენ.

ახალგაზრდები სიამოვნებით მიჰყვებიან ამ თოკებს. ჩვენ კი, ბებრები, ჩვენს ადგილებს ვებღაუჭებით. გვეშინია, ვაითუ მგზავრობას ვერ  გავუძლოთ და ყავლგასული ტარანტასავით დავიშალოთ გზაში. ვკარგავთ ერთმანეთს მშობლები და შვილები, ხშირ შემთხვევაში  მეუღლეებიც კი. ვკარგავთ რაღაც დიდს - სიყვარულს, ხომ იცით, თვალი თვალს რომ დაშორდებაო...

გაოცებული შევაჩერდით მეცა და ლიტაც.

ლიტამ ჰკითხა:

- რას აკეთებენ ახლა თქვენი შვილები მოსკოვსა და ტაშკენტში?

- ეე, - ხელი ჩაიქნია მოხუცმა, - აშენებენ, სახლებს აშენებენ. ერთიც ინჟინერია, მეორეც. გათხოვებით კი არც ერთი გათხოვილა. თუმცა რა  ვიცი, იქნებ გათხოვდნენ კიდეც!  უცებ შეშფოთებულმა შემოგვხედა, წამოიწია და შემოგვევედრა:

- ვაიმე, ნუ მოიწყენთ! თავი შეგაბეზრეთ ამ გადაყრუებულმა ბებერმა. ეშმაკთან წასულან ერთიც და მეორეც. მე უკვე ყოველგვარი ვალი  მაქვს მოხდილი მათ წინაშე. ახლა უნდა ვიმხიარულო! - ჭიქა აიღო, უცებ დაცალა და დადგა. ჩვენც დაგვალევინა. მერე ბარბაცით მივიდა  რადიოლასთან, ხავერდის საფარი მოაძრო. რაღაც ძველი ფირფიტა დაუდო და ლიტა მრავლისმთქმელი ღიმილით მიიწვია საცეკვაოდ.

ლიტაც გაჰყვა. გაბმულ ხრიალში გამოიკვეთა უტიოსოვის გაბზარული ხმა: „გულო, რატომ არ გინდა, რომ დამშვიდდეო“. ლიტამ გაიხარა.

ლეონ რუვიმის ძე ხომ ზეიმობდა, ისეთი მონდომებით, ისეთი „ჩახვეული“ ილეთებით ცეკვავდა, გეგონებოდათ, რომელიმე ძველი ფილმის  შემთვრალი პერსონაჟი გადმოსულაო ეკრანიდან. მალე კი დაიღალა. შუა ცეკვაში მოიხადა ბოდიში და ღიმილითა და ხელის ჩაქნევით  დაჯდა. ლიტამ მე მიმიწვია, მაგრამ მე არ გავყევი, მე ჯერ „სათამადო საქმეები“ მქონდა მოსაგვარებელი. ჩვენი მშობლების სადღეგრძელო  დავალევინე, ბრძოლის ველზე დაცემული მეგობრები მოვიგონეთ (მათ შორის ყირიმის, ამ მშვენიერი მიწის დამცველები), ყოველგვარი  სიკეთე ვუსურვეთ ჩვენს და-ძმებს...

ლეონ რუვიმის ძე დაგვითვრა, ლიტას ეხვეწებოდა, - მოდი, მუხლზე დამიჯექი, შენ ხომ ჩემი შვილი ხარო. ლიტა ვითომდა იმიტომ  ეუბ ნებოდა უარს, ძალიან მძიმე ვარო. თან კი მე მანიშნებდა, - რაღაც მიშველე, რას გაჩერებულხარ ასეო. მე ავდექი, ჭიქები შევავსე და  ხალხთა ძმობის სადღეგრძელო მოვითხოვე. მე ქართველი ვიყავი, ლიტა - თათარი, ლეონ რუვიმის ძე - ებრაელი. ყველამ დიდი  სიამოვნებით დავცალეთ ჭიქები. ლეონ რუვიმის ძე ისევ ლიტას მიუბრუნდა, ხან უცინოდა, ხან უწყრებოდა. რაღაც ბავშვობის ამბებს  აგონებდა, - გახსოვსო, ბატებმა რომ შეგაშინესო, ტანისამოსი რომ დაგიმალეს ონავარმა ბიჭებმაო, - თან ალერსით უსვამდა ხელს თმაზე  და მხრებზე, ლიტა მოთმინების ღიმილით უსმენდა. ბოლოს მოხუცს ცრემლები წასკდა. ამას უკვე მე ვეღარ გავუძელი და ჭიქა მივაწოდე.

ლიტამ ხელი გადამიღობა, - აღარ გინდა, ნუ ასმევო. მაგრამ მოხუცი გაწყრა. გაგწკეპლავო, - დაემუქრა ლიტას, ჭიქა ჩაბღუჯა, ჩემთვის არ  შემოუხედავს, ისე დაცალა, ძირს დაახეთქა და ყვირილი მორთო:

- არიადნა, შენ სადღა დაიკარგე, წყეულო დედაკაცოო.

ლიტას გული აუჩვილდა, ახლოს მიიწია, თავი მკერდზე მიადო, დაბლიდან ახედა და ხვეწნა დაუწყო - დამშვიდდითო. ამან მთლად გაამწარა  მოხუცი. ლიტა მოიშორა, წამოდგა, სუფრას მუშტი მოუქნია, ბოთლი გადმოაგდო, ერთხანს ნიშნის მოგებით დასცქეროდა მის ნამსხვრევებს  და ქანაობდა, მერე ხელი დაუშვა და თვითონაც დაჰყვა, მაგიდაზე დაემხო...

დიდი წვალებით გადავიყვანეთ საწოლზე. დავაწვინეთ და საკვირველი ამბის მოწმენი გავხდით. მძინარე კაცი ტირილს განაგრძობდა.

ღაპაღუპით ჩამოსდიოდა ცრემლები. გაოგნებული დავყურებდით მეცა და ლიტაც. ლიტა შეშინებულივით მეკვროდა. თვალები იმასაც  ცრემლებით ჰქონდა სველი. ბოლოს ისევ მე მოვახერხე თქმა:

- ღვინის ბრალია. ყველაფერი კარგად იქნება.

სუფრა ავალაგეთ, ლიტამ ჭურჭელიც დარეცხა, თაროზეც შეაწყო. დიდი მადლობისა და ბოდიშების წერილი დავწერეთ. მაგიდაზე დავდეთ  და წამოვედით. ლიტა შუშაბანდიდან უკან შებრუნდა, საბრალობლად მოკუნტულ მოხუცს საბანი გაუსწორა, ჩაიმუხლა, მოკლედ შეკრეჭილ  ჭაღარა თმაზე ხელი რამდენჯერმე ჩამოუსვა და რაღაც სიტყვების ჩურჩულით წამოვიდა ჩემკენ. გავუღიმე და ვკითხე - რას ჩურჩულებ-  მეთქი. არაფერიო, მიპასუხა. ქუჩა სველი იყო, გრილოდა, ქურთუკს ხელი გაუყარა, რაღაც ბრაზით შემოიცვა და თავი ისე გააქნია, თითქოს  თმიდან მტვერს იბერტყავდა. მე შემკრთალი შევჩერდი. მან ხელი მომკიდა, რამდენიმე ნაბიჯი ძალით გამატარა და მითხრა:

- შუა ადგილას გაწყვეტილ ფილმს დაემსგავსა დღევანდელი ჩვენი ამბავი.

ხელი უკანკალებდა, თითები ყინულივით ცივი ჰქონდა, ნიკაპში წავწვდი, ძალით ამოვახედე და ნიშნის მოგებით ვუთხარი მისივე სიტყვები -  მე რომ მეუბნებოდა რამდენიმე საათის წინ:

- აი, თურმე როგორი ნერვები გქონია შენ?! 

ხელზე ხელი დამკრა. გაეცინა. ქუჩაში კაცის ჭაჭანება არ იყო. ალაგ-ალაგ ბნელოდა კიდეც.

რამდენჯერმე შევფიქრიანდით, - გზა ხომ არ  აგვერიაო, მაგრამ თავი ამით ვინუგეშეთ - თავქვე თუ ვივლიდით, ადრე თუ გვიან, ტროლეიბუსის ხაზს წავადგებოდით. მართლაც ასე  მოხდა. გაჩერება მოვძებნეთ და ლოდინი დავიწყეთ. ლიტამ ქურთუკის საყელო წამოიწია, ყელზე შემომეჭდო და მითხრა:

- გეწყინა, ხელი რომ დაგკარი პატარა ბავშვივით?

მე, რა თქმა უნდა, ის რაღაც ხელის დაკვრა არ მწყენია, მაგრამ ეს შეკითხვა მაინც მესიამოვნა. ჯიბეებიდან ხელები არ ამომიღია, ისე  ვუთხარი:

- ნუ იქნები მეტისმეტად კარგი, თორემ გიჟური სიყვარულით შემიყვარდები და ცუდად წაგვივა საქმე.

- მაინც როგორ ცუდად?

- აქედან რომ წავალთ, წირპლიანი წერილების წერას დავიწყებთ და სურდოს ვერ მოვიშორებთ მთელი ზამთარი.

- ვეცდები, - თქვა მორჩილად, ხელები გამიშვა და კაბის კალთაზე დაიწყო გრძლად ჩაჭიმული.

ტროლეიბუსი მოვიდა. შიგ ორი კაცი იჯდა. ორივე მთვრალი იყო. რაღაც სიმღერას ხაოდნენ და ტროლეიბუსის ჯაყჯაყზე ერთმანეთს  ეჯახებოდნენ.

- მეც მინდა სიმღერა, - თქვა ლიტამ.

- მოდი, მივიდეთ, ჩვენც ავყვეთ.

- არა, ასე არა. ტივი გინახავს? აი, ტივზე უნდა იჯდე და მღეროდე, დაბალ ხმაზე, გრძლად. ომიანობას კამის ნაპირას ვცხოვრობდით.

მოდიოდნენ ღამღამობით მთვარით განათებულ წყალზე გრძელი, გრძელი ტივები და გვესმოდა ქალების სევდიანი ხმა - ოი და ოი... და ოი...

უკანასკნელი ორი სიტყვა ლამაზი კრინით წაიმღერა. სიცილი წასკდა. ხელები მუხლებშორის მოიქცია და მხრები აიწურა.

- საკმარისია რამდენიმე წუთი დაჰყო პაპების გვერდით და მაშინვე ფენიქსივით იწყებს გამოცოცხლებას რომანტიზმი.

უცებ ხელი ფანჯარაში გაყო.

- შეხედე!  ჩაბნელებულ ზღვაში მრავალსართულიანი სახლივით ჩახჩახებდა რომელიღაც დიდი სამგზავრო გემი.

ტროლეიბუსიდან რომ ჩამოვდიოდით, მოვაბრუნე და მისი სიტყვების პასუხად ეს ვთქვი:

- ლიტა, შენთან მინდა, რომ ვიყო.

- მეც მინდა.

- ოთახში მარტო ხარ?

- მარტო.

- მაშ მოვალ.

- სად?

- შენთან, ოთახში.

- გაგიჟდი?

- ჯერ არა, მაგრამ თუ შენთან არ დავრჩი, მაშინ ნამდვილად გავგიჟდები.

- ისევ სხვაგან...

- არა, შენთან უნდა მოვიდე.

ოდნავ უკან დაიწია და შიშით დამიწყო ყურება.

- კი, მაგრამ როგორ მოხვალ?

- ბელეტაჟზე არა ხარ?

- ჰო, რაღაც ეგეთზე.

- უკან ხომ აქვს კარი, აივნისკენ?

- კი, აქვს.

- დატოვე ღია და მე ვიცი.

ჩვენს სახლში აქა-იქ ენთო სინათლეები. მეორე კორპუსს უკანიდან წამოვუარეთ და ლიტას აივანი დავზვერეთ. მისწრებასავით იყო. ცემენტის მსხვილრიკულებიანი აივანი ორი მეტრის სიმაღლეზე არ იქნებოდა.

ზუსტად ორის ნახევარზე შენთან ვარ-მეთქი - ვაკოცე და  წამოვედი, გამოვიქეცი. მაგრამ უცებ გამახსენდა: ჩემს ოთახში შესვლა არ ღირდა, სადარბაზოს მორიგე ქალი კეტავდა, ორის  ნახევრისათვის გამოსვლა გამიძნელდებოდა, ამიტომ ისევ ბაღში დარჩენა ვამჯობინე, ჯერ კი თორმეტიც არ იყო. ბუჩქებში ჩამალული  სკამი ამოვირჩიე და დავჯექი. ნიავი არ იძვროდა. სადღაც ქვემოთ თუ გაიხრიგინებდა ხანდახან მანქანა, ანდა პორტში აკივლდებოდა გემი  თუ შუქურა. საათნახევარს ასე რა გაიყვანდა. სკამის საზურგალს დავეყრდნე, თავი მკლავებზე დავდე და წაძინება ვცადე, ერთი პირობა  ვგონებ ჩავთვლიმე კიდეც, მაგრამ სიცივემ ამიტანა და ისევ ფხიზლად ჯდომა ვამჯობინე.

- მხოლოდ ორი გაკვეთილისოდენა დრო... - ვეუბნებოდი საკუთარ თავს, - გაუძელ მხოლოდ ორი გაკვეთილისოდენა დროს! წამოვდგებოდი, უხმაუროდ გავავარჯიშებდი ხელ-ფეხს და ისევ დავჯდებოდი. გახდა პირველი. დაიწყო წუთების თვლა, ვთვლიდი  სეკუნდებსაც - ეერთი, ოორი, საამი... ორის ათ წუთზე წამოვდექი.

- რა სისულელეა მაინცდამაინც ზუსტად ორის ნახევრამდე დაცდა! 

ბაღ-ბაღ წავედი, ფრთხილად, ფეხაკრეფით. იმ კორპუსის უკან რომ გავედი, სადაც ლიტა ცხოვრობდა, გულის ბაგუნმა შემაჩერა. ხის ქვეშ  მივედი და მკერდზე ხელი დავიდე: „ნუთუ ასეთი მშიშარა ვარ, ან გული მაქვს სუსტი?! ნუთუ ვერ შევძლებდი მტრის ზურგში შესვლას,  დასაზვერად რომ ვიყო გაგზავნილი?! რა არის საშიში აქ, ამ სახლში, სადაც უმეტესობა ბებრები ცხოვრობენ?!“ - საკუთარი თავი შემძაგდა  და როგორც მომაბეზრებელ ადამიანს მივატოვებთ ხოლმე, ისე მივატოვე გულზე და შიშზე ფიქრი.

ლიტას ფანჯარაშიც ბნელოდა, მაგრამ  კარგად რომ დავაკვირდი, კუთხეებში მომწვანო შუქის წვრილი ზოლები გავარჩიე. აქეთ-იქით აღარ გამიხედავს, პირდაპირ წავედი,  მხოლოდ ფეხის წვერებზე კი. შევხტი, აივნის ქიმს მოვეჭიდე, ავიწიე, ფეხი კარნიზს მოვდე, მარჯვენა ხელი რიკულზე გადავიტანე და  გვერდულად გადავევლე მოაჯირს.

აქ ჩემდაუნებურად ჩავჯექი, არავინ დამინახოს-მეთქი. მაგრამ იმ წამსვე ბაყაყივით გაბებღვილი წარმომიდგა თავი, წამოვიჭერ და სიმწრის ღიმილით მივაწექი კარს. სუსტი ტკაცანი გაისმა და უკვე შიგნით ვიყავი. მერე ფარდის იქით  გავედი და ახალბედა კონფერანსიესავით გავჩერდი ზურგსუკან ხელებდამალული.

ლიტა ოთახის შუაგულში იდგა, შინდისფერი ჩინური პიჟამა ეცვა, ხელები ლოყებზე შემოეწყო და უხმოდ იცინოდა.

- რა გაცინებს? - ძლივს გავბედე კითხვა.

- როგორ ჩაიმალე აივანზე! უ, რა ლამაზად ჩაიმალე!

„სხვა თუ არაფერია“... ამაზე მეც გულიანად გამეცინა...

ექვსის ნახევარზე წამოვედი. მორიგე ქალს კარი ძლივს გავაღებინე. ჩვენებურები, ქართველები შემხვდნენ, ძალიან დამათვრეს, დიდ  ბოდიშს ვიხდი-მეთქი! არაფერსო, რა ბრძანებააო, - ეშმაკური ღიმილით მითხრა იმ მორიგე ქალმა. რა კეთილი ხარ-მეთქი, ხელზე ვაკოცე. გეყოფა, გეყოფაო.

ჩემი ოთახის გასაღები გამომიტანა, რომ იტყვიან, „მომაშავა“, მაგრამ მე მაინც მოვასწარი და კიდევ ვაკოცე.

- ახ, შე კავკასიელო სატანაო! - ხელი მკრა და ისევ მომიშორა თავიდან.

მე თითქოს მართლა ძალიან მთვრალი ვყოფილიყავ - ხელებაბლანდულმა გავაღე კარი, გაუხდელი გადავწექი საწოლზე და ჩემდაუნებურად  ამოვიმღერე: „გადამაგდე და დამკარგე როგორც ჩერქეზმა ისარი“... მერე მივხვდი, რომ შეიძლება მეზობლები გამეღვიძებინა და ხმა  გავკმინდე.

 

V

 

დილას, სასადილოში რომ ავედი, ლიტა უკვე იქ დამხვდა, მაგრამ უკვე მარტო აღარ იყო. ჩვენს მაგიდასთან ორიც სხვა იჯდა - ხანში  შესული ქალი და კაცი. ყველას მივესალმე. ლიტა წამოიწია და ღიმილით წარმადგინა - ჩვენი კავკასიელი თანამესუფრეაო.

- ოო! - ამოიძახეს სიამოვნებით ქალმაც და კაცმაც და მაშინვე მივხვდი, რომ ბალტიისპირეთიდან იყვნენ.

სომეხმა ოფიციანტმა მისაყვედურა:

- თქვენ გუშინ არც სადილად ყოფილხართ, არც ვახშმად. იქნებ საჭმელები არ მოგწონთ?

- ახ, რა ბრძანებაა! - ვუთხარი მე, - პირიქით, ყველაფერი შესანიშნავია, მაგრამ შეიძლება სხვა დროსაც მომიხდეს სადილ-ვახშმის  გამოტოვება.

- რატომ? რატომ?

- განგებ ვშიმშილობ. ერთმა პროფესორმა მირჩია, თუ ვიშიმშილებ, სიმაღლეში მოვიმატებ.

- ბევრი რამე ესმით მაგ პროფესორებს!

ჩვენს ახალ მესუფრე ქალს ჩაეცინა. ცოტა ხნის შემდეგ ჩვენკენ გადმოიხარა და გვიჩურჩულა:

- ჩემს მეუღლეს შეხედეთ.

მის მეუღლეს, მაღალ, ძალიან სასიამოვნო შესახედაობის სათვალიან მამაკაცს, თითქოს რაღაც შეეშალაო - სახე შეჰხურებოდა. ვერ იქნა  და ვერ გაჭრა ხორცი.

- როდესაც სიმართლეს ხმამაღლა ამბობენ... - ისევ გვიჩურჩულა მე და ლიტას ჩვენმა მეზობელმა ქალმა.

ის იყო, უნდა მეკითხა, თქვენი მეუღლე მედიცინის პროფესორი ხომ არ არის-მეთქი, რომ ქანცგაწყვეტილმა კაცმა დანა-ჩანგალი უმწეო  გამომეტყველებით დააწყო თეფშზე და შეწუხებულმა მოგვმართა:

- ათეული წლების განმავლობაში ვერ ვბედავდი ამის კითხვას, ახლა კი აღარ შემიძლია მოთმენა. მითხარით, გეთაყვა, სუფრის ეტიკეტი  მოითხოვს, რომ დანა უთუოდ ბლაგვი იყოს?ჩვენმა მეზობელმა ქალმა ხელი ლოყაზე იტკიცა და თვალები დახუჭა. შემდეგ უცებ გაახილა, რამდენჯერმე დაახამხამა და ჯერ ჩვენ  მოგვხედა, მერე მეუღლეს შეაჩერდა.

- ვაი, სირცხვილო, თავს რატომ მჭრი, ძვირფასო! თუმცა მე ვგონებ, შენ სხვა რაღაც უნდა გეკითხა და დაიბენი. ოფიციანტის ბრალია - ასე  ხმამაღლა არ შეიძლება სიმართლის თქმა. ხომ სხვა რაღაც უნდა გეკითხა და დაიბენი, ძვირფასო?!  ო, რა კარგი ხალხი იყო, ლიტერატორი ქალი აღმოჩნდა. გვარი, მომიტევოს და, ვერაფრით ვერ დავიმახსოვრე (ჩვენ ხომ, ქართველებს,  ძალიან გვიჭირს ბალტიისპირეთის ხალხთა გვარების დამახსოვრება), სახელად კი ჩვეულებრივი სახელი ერქვა - ანა. მისი მეუღლე  მართლა მედიცინის პროფესორი ყოფილიყო. მოვლილი ჰქონდა მთელი ევროპა. ოცდათექვსმეტ წელს ესპანეთში ებრძოლა ფაშისტების  წინააღმდეგ.

სუფრიდან რომ წამოვიშალეთ, ოფიციანტმა ქალმა გვერდზე გამიარა და მიჩურჩულა:

- შენი მეგობარი ქალიც სიმაღლეში აპირებს მომატებას? ფრთხილად იყავით, სიგანეში არ წავიდეს მეტისმეტად.

ლიტა წინ მიდიოდა და ისეთი თვალებით მოგვხედა, თითქოს ყველაფერი გაეგონოს. მე გავუღიმე, და რომ მკითხა, რას გელაპარაკებოდაო, არაფერს-მეთქი.

- მეზობლები ვართ და ზრუნავს. სადილად აუცილებლად მოდითო. შენ ძალიან მოსწონხარ.

- რაო, ჩემზე?

- მიკვირს, ეგეთი კარგი ქალი შენ როგორ გიყადრებს თავსო.

- ნეტავ შემეძლოს შენი ნაწერების კითხვა, იქაც თუ ასე ადვილად თხზავ!

- როგორ გეკადრებათ!

ჩვენი თანამესუფრენი დიდის თავაზით დაგვშორდნენ. პროფესორი შესანიშნავად მიდიოდა, შესანიშნავი კოსტიუმი ეცვა.

- აი, მოხუცი!

- არც ცოლია მაინცდამაინც ახალგაზრდა და როგორ უჭირავს თავი, არა?

- აბა, აბა! თმა ნახე ჯერ მარტო!

- თმა შეღებილი აქვს, შენ ის თქვი, რა ცინცხალი თვალებით იყურება!

ღრუბლიანი ამინდი იყო, ნიავი ქროდა, გრილოდა. დამსვენებლები ეზოში ბორიალობდნენ - კროკეტს და ბადმინტონს თამაშობდნენ. მელოტი მოხუცი (ცნობილი მწერალი, რომელიც დიდი ამბით მომიკითხავდა ხოლმე) შუა გზაზე ჩაცუცქულიყო და ვიღაცის პატარა ფინიას  ეთამაშებოდა.

- ჩვენ ახლა დავშორდებით და თხუთმეტი წუთის შემდეგ ქვემოთ, ბებერი მუხის ქვეშ შევხვდებით. ქალაქში უნდა წაგიყვანო, საქმე მაქვს, -  მითხრა ლიტამ.

- არ გეძინება? - ვკითხე მე...

- შენ? თავი გავაქნიე უარის ნიშნად.

მკვირცხლად ჩაირბინა ცემენტის განიერი კიბე და თავისი კორპუსისკენ წავიდა. მე მელოტმა მოხუცმა შემაჩერა. ოქროს კბილებით  მიღიმოდა და თან მარცხნივ გადახრილი ისევ ფინიას ეალერსებოდა.

- ხომ კარგია აქაურობა, არა? მე ძალიან ხშირად დავდივარ. მე თქვენთანაც ბევრჯერ ვყოფილვარ. „თბილისო, მზის და ვარდების  მხარეო“... როგორ მღერით? მე მიყვარს თქვენი მხატვრები: გუდიაშვილი, კაკაბაძე, ფიროსმანი...

მხატვრობაზე ლაპარაკს თუ დავიწყებდით, ერთ საათს ვერ მოვრჩებოდით. ამიტომ მხოლოდ დავეთანხმე - შესანიშნავი მხატვრები არიან-  მეთქი.

- კიდევაც ჩამობრძანდით, ბევრ ახალ რამეს ნახავთ, - ბოდიში მოვუხადე და ქვემოთკენ წავედი. ლიტა უკვე მუხის ქვეშ იყო. სკამზე იჯდა  და პატარა ბავშვივით აქნევდა ფეხებს.

- საიდან გაჩნდი ასე სწრაფად?

ხელი ჩამუქებული მთებისკენ გაიშვირა, ოდნავ გვერდზე გადაწეულმა გახედა იმ ხელს და თქვა:

- ალბათ რა კარგია, არა, ახლა აგერ იქ! 

მე ჩემი გორაკზე მოგზაურობის ამბავი მოვუყევი. ისიც ვუთხარი, მასზე რომ ვფიქრობდი იმ გორაკის მწვერვალზე მდგარი.

სინანულის გამომხატველი ღიმილით მიყურებდა და ფეხების ქნევას განაგრძობდა. მერე გაგრძელებულად თქვა:

- უსინდისო! - გინდა, ახლაც წავიდეთ?

მე მხედველობაში მქონდა გორაკი, იმან კი ეს მკითხა:

- მთაზე?

- თუ გინდა მთაზე ავიდეთ, სულ მაღლა. უკეთესს ვერაფერს ვერ ნახავ ცხოვრებაში.

- ახლა ბაზარში უნდა წაგიყვანო. ხილი მინდა, ვგიჟდები. შენ ხომ იცი ცნობა, რომელი კარგია, რომელი ცუდი.

- რა თქმა უნდა. მთაზე მაშ ხვალ წავიდეთ. დილითვე, ძალიან ადრე, თუ რა თქმა უნდა, დარი იქნება. სამ საათში ავალთ. ცოტა სასმელ-საჭმელიც წავიღოთ.

- გენიალური ბიჭი ხარ.

- ნუ იტყვი!

ავდექით და ქალაქისკენ დავეშვით. მარცხენა მკლავზე მეკიდებოდა, დაბლიდან შემომყურებდა. უცებ ფეხისწვერებზე აიწია და მაკოცა.

გავოცდი და შიშით მიმოვიხედე აქეთ-იქით. ზემოდან ვიღაც წყვილი მოდიოდა.

- მე არ მეშინია არავისი, ჰო, არ მეშინია არავისი! - ისეთი ჯიბრით ამბობდა ამას, თითქოს ვიღაცის ჩაჩუმება ჰქონოდეს განზრახული.

- მაგრამ შენ ხომ ძალიან ჭკვიანი ქალი ხარ.

- რეებს მიგონებ, რა სისულელეა. მე ვარ ჭკვიანი?! განა ჭკვიანი ქალები ნატრობენ ასეთ რამეებს? ვიჯდე ძირს, ხალიჩაზე, ფეხშიშველი  გივლია, როგორი კარგია ფეხშიშველა სიარული! წინ მედგას დიდი, დიდი... რა ჰქვია? ჰო, ვერცხლის ცივი სინი. ის სინი კი სულ სავსე იყოს:  ატმებით, ყურძნებით, მსხლებით, ბროწეულებით. კიდევ, იცი რა? ღამე მეძინოს ნაბადში და ეს ნაბადი შენი იყოს. შენ მონადირე იყო, მშვილდ-ისრით მონადირე. შემოიტანო თავგადაგდებული ჯეირანი იურტაში და დააგდო...

- მოვბრუნდე და დავინახო ნაბდის ცხელ სიბნელეში მოგიზგიზე თვალები. აბა, მომხედე! 

მომხედა. წამწამები ზედიზედ რამდენჯერმე დააფახურა, უცებ წამოიწია და კიდევ მაკოცა.

ეს უკვე მეტისმეტი იყო. მიმოხედვაც კი ვეღარ გავბედე.

- მეტს აღარ ვიზამ! მეტს აღარ ვიზამ! - თქვა მუდარით და განზე გაიწია.

ტუჩებმოკუმული მოდიოდა, ეტყობოდა, სუნთქვასაც კი იკავებდა, მხოლოდ თვალები უციმციმებდა ბავშვივით. მომიახლოვდა, ცდილობდა  არ გაღიმებოდა.

- სულ დამავიწყდა, ოცდაცხრა წლის რომ ვარ.

- თანაც ექიმი, - დავუმატე მე.

- ექიმობა რა შუაშია, აქ დამსვენებელი ვარ.

ავტობუსში ავედით, რამდენიმე გაჩერება გავიარეთ და ჩამოვხტით. ბაზარი თითქმის გაჩერებასთანავე იწყებოდა. კედლებისა და მესრების  ძირას პატარ-პატარა ფარდულები და ალაჩუხები იყო ჩამწკრივებული. ხელზე მოვაჭრენი ქრიზანთემებსა და გეორგინებს ყიდდნენ. ფარდულებში გამოფენილი იყო ხავერდის სუფრები და გობელენები, ცელოფნის ფერად-ფერადი საწვიმრები და საფულეები, სეილონის  კოფთები და სვიტერები. გამყიდველები ყველას სთავაზობდნენ თავიანთ საქონელს, მაგრამ მყიდველების ცივ გამოხედვაზე ნაკლებად  მოქმედებდა მათი პატიჟი. ისინი ყვავილებსა და ხილს უფრო ეტანებოდნენ.

ჩვენც ხილით დავიწყეთ. ჯერ ალექსანდრეს მსხალი ვიყიდეთ,  მერე - შაფრანი ვაშლი, მერე - ბროწეულები. მე ერთ ახალგაზრდა ქართველსაც გადავაწყდი - ნეჭოებს ყიდდა. თანაც მთელი ტომარა  ჰქონდა. წავსულიყავით, ცოტა რამ დაგველიაო, - შემომთავაზა იმ ქართველმა. მე ლიტაზე ვანიშნე - მარტო არა ვარ-მეთქი.

- წამეიყვანე, კაცო, მაგიც.

გამეცინა, მხარზე ხელი დავკარი, დავემშვიდობე - სხვა დროს-მეთქი.

ბაზრის ერთ კუთხეში ღვინო აღმოვაჩინე. ჩამოვუარეთ, ყველა გავსინჯე. ერთი ახალდამწარებული ვარდისფერი მომეწონა. სათნო  შესახედაობის დედაბერს ჰქონდა. ბოთლიანად ვიყიდე, მერე ცოტა ყველი და პურიც ავაწონინე დუქანში. ლიტას უკვირდა, ყველი და პური რად გინდაო. მე ვუთხარი:

- ჩვენში ასეა, ღვინოს ყველი და პური მაინც უნდა დააყოლო, ისე არ შეიძლება.

- ვაშლით?

ვრცელი ახსნა-განმარტება დავიწყე. მაინც არ დამიჯერა, ხილით სჯობიაო.

გულიანად კბეჩდა მსხალს და ნეტარებით უშვერდა სახეს მზეს, რომელიც ის-ის იყო გამოვიდა ღრუბლებიდან.

ზღვის პირას ჩავედით და ჯებირის ძირას ვისხედით. აქ მყუდრო იყო, ნიავი სადღაც ზემოთ გადადიოდა. მხარი მხარს მივაყუდეთ და  ვიყავით ასე. ხან ის მოიწაფებდა ბოთლს, ხან მე. ის ვაშლს აყოლებდა, მე ყველს და პურს. ბოთლი რომ დაიცალა, ისევ წავედი ბაზარში და  ერთი ბოთლიც ჩამოვიტანე. ლიტა მოქუფრული იჯდა. ხომ არავინ გაწყენინა-მეთქი. ქვედა ტუჩს ისე დააჭირა კბილი - სხვა რამის კითხვა  ვეღარ გავბედე. ის ბოთლიც ჩავცალეთ. უფრო მოხერხებულად მივიკუნჭეთ ჯებირის ძირას და ჩავთვლიმეთ. მე ჩამძინებოდა კიდეც. ლიტამ  გამაღვიძა, გვერდში მიჯიკავებდა და საათზე მანიშნებდა - ორი ხდებაო. ისე სწრაფად გადასულად მომეჩვენა ის დრო, ჩემს საათს დავხედე. მართლა ორი ხდებოდა.

- წავიდეთ, ერთხელ მაინც ვიყოთ თავის დროზე სასადილოში.

- სულერთია, მაინც ვაგვიანებთ, იცი სად წავიდეთ?

- ჩვენს რესტორანში. როგორ ერქვა? „პრიბოი“.

- არა, ეს ჩანთა ხომ მაინც უნდა ავიტანო შინ.

რაღა გაეწყობოდა! ძალიან არ მინდოდა იმ მშვენიერი სავანის მიტოვება, მაგრამ მაინც გავყევი. ტაქსი გავაჩერებინე, ჩავსხედით და ათ  წუთში უკვე შინ ვიყავით. ლიტა თავისი კორპუსისაკენ გაიქცა, მე პირდაპირ სასადილოსკენ ავედი. ჩვენი ახალი თანამესუფრენი უკვე  ამთავრებდნენ სადილს. ისევ ისეთები იყვნენ, თავაზიანები, მხიარულნი. ლიტაც ამოვიდა. ცოტა რამ შევჭამეთ. მერე ერთი ორი საათი  ეგრეთწოდებულ წყნარ თუ მკვდარ საათს შევწირეთ და ექვსის ნახევრისთვის ისევ ქალაქში წავედით.

- მუშაობა? - მკითხა ლიტამ.

ტუჩებზე ხელი მივაფარე და ვანიშნე, გაჩუმდი-მეთქი. ისიც გაჩუმდა, მხოლოდ ეგ იყო, რომ თავს აქნევდა, თითქოს რაღაცას ნანობდა. ამაზეც ვუთხარი:

- არავითარი თავისქნევა არ არის საჭირო. უჩემოდაც ყელამდეა აღსავსე კაცობრიობა რჩევა-დარიგებებით.

ზღვასთან რომ გავედით, დახორებული ღრუბლებიდან წითელმა მზემ გამოანათა. ერთხანს იმ მზეს და ძოწისფერ დაკარგულ მთრთვინავ  ზღვას ვუყურებდით სანაპიროს მოაჯირზე გადაყუდებულები. ლიტამ მკითხა:

- რატომ იზიდავს ადამიანების თვალს ისეთი რამეები: მზის ამოსვლა, ჩასვლა, პირველი ფიფქების გამოჩენა?

მე არ ვიცოდი „რატომ იზიდავს ადამიანის თვალს ესეთი რამეები“ და ღიმილით მივუგე:

- ალბათ ჯერ კიდევ გვაქვს შემორჩენილი ჩვენი წინაპრის, მაიმუნის ზოგიერთი ნიშნები, - კერძოდ - საშინელი ცნობისმოყვარეობა.

შემდეგ მოვუყევი მაიმუნების ცნობისმოყვარეობის ამბები, რომლებიც, ვინ იცის, როდის და სად მქონდა წაკითხული. ბევრი იცინა.

მარცხენა ხელისგულზე თავის რბილ თითებს მისვამდა და მაქებდა:

- რა კარგია, ასე ადვილად რომ იშორებ ათასგვარ აბეზარ კითხვას.

„პრიბოის“ მივუახლოვდით, გავაჩერე და ვანიშნე - ჩავიდეთ-მეთქი.

- ჩვენს რესტორანში? - იკითხა მან.

- ჩვენს რესტორანში, - მივუგე დიდის ამბით.

ხის მორყეულ საფეხურებზე ქანავ-ქანავით ჩავდიოდით. ლიტა აღტაცებული იყო.

- ნუთუ საგანგებოდ არის გაკეთებული ასეთი კიბე?

- რა თქმა უნდა, - ვუთხარი მე, - აქ ყველაფერი საგანგებოდ არის გაკეთებული, რომ დამსვენებლები გაახარონ. ტალღებიც საგანგებოდ არის შეფერილი, მთებზეც და ხეების კენწეროებზე საგანგებოდ უშვებენ ნისლს, ნაძვნარის სურნელებასაც.

ლიტა ისე შეჩერდა, თითქოს ცივი, ძალიან ცივი წვეთი ჩავარდნოდეს კისერში. ნელ-ნელა მომიბრუნდა და შეწუხებული სახით  შემომევედრა:

- ნუ, რა, ნუ! მე მაპატიე, რომ თვითონ ვიკითხე, და მეტს ნუღარ გავაგრძელებთ ასე.

პატარა ბავშვის უმწეობა ამოვიკითხე მის თვალებში, გამახსენდა, როგორად მეჩვენებოდა ჩვენი გაცნობის პირველ დღეს, გამეცინა და  თმაზე გადავუსვი ხელი.

რესტორანში უჩვეულო სიწყნარე იყო. მეგარდერობე ქალმა გვიცნო, ძველი მეგობრებივით მიგვიღო, ლიტა მოიკითხა. ისიც შენიშნა - მოკეთებულხართო. აღარ იცოდა, რითი ეცა პატივი. მე სიწყნარე მეჩოთირებოდა და ვკითხე, რა არის, ეს სიწყნარე რას უნდა მიეწეროს-მეთქი.

- ორკესტრს დღეს დასვენება აქვსო.

მე წავიხუმრე - არ ვიცოდი, ორკესტრებსაც თუ დასვენება ესაჭიროებოდათ-მეთქი.

მეგარდერობემ სერიოზულად, მაგრამ დედაშვილური სითბოთი განმიმარტა:

- აბა, როგორ, ისინიც ადამიანები არიან, ან აბანოში სჭირდებათ წასვლა, ან სხვაგან.

ჩვენ „ხასიათი გავუსწორეთ“ - თითქოს დიდად კმაყოფილი დავრჩენილიყავით ასეთი განმარტებით - თავი დავუკარით და დარბაზში  შევედით. დარბაზის მხოლოდ სამი თუ ოთხი მაგიდა იყო დაკავებული... დასავლეთის ფანჯრებს მზე მოსდგომოდა. სხივები ლარებივით იყო  დაჭიმული მაგიდების თავზე. აივანი ხომ სულ ცარიელი იყო. იქ გავედით და მოაჯირთან დავსხედით.

ოფიციანტმა სამზარეულოს კარში გამოიხედა, რაღაცას ჭამდა, დაგვინახა, გვიცნო, და დარცხვენილი შეიმალა შიგნით. მაგრამ სულ ცოტა  ხანში გამოჩნდა. გაუბედავი ნაბიჯებით მოდიოდა. ღიმილს იკავებდა. მოვიდა ჩვენთან, მოგვესალმა, წინსაფრის ჯიბიდან ბლოკნოტი  ამოიღო და ფანქარი მოიმარჯვა. მე ლიტას შევხედე, ის ისე უყურებდა ოფიციანტს, თითქოს უცნობი ტომის წარმომადგენელი მდგარიყო  ჩვენ წინ. არ მინდოდა მისი ასე სასიამოვნო გარინდებიდან გამოყვანა და ისევ ოფიციანტს მივუბრუნდი:

- მოგვიტანეთ, რაც თქვენ გნებავთ.

ოფიციანტი გაწითლდა, მხრები შეატოკა და მეოცნებე თვალებში მზეები აენთო.

- ნუ მაყენებთ უხერხულ მდგომარეობაში, იქნებ სულაც არ მოგეწონოთ, რასაც მე შემოგთავაზებთ?

- არა, არ შეიძლება თქვენ ცუდი გემოვნება გქონდეთ.

- ოო, - გააგრძელა ოფიციანტმა, კიდევ გაწითლდა და მერე სწრაფად ჩამოთვალა: ჩეხური ლუდი, ხმელი ნაფოტა თევზი, შვეიცარიული  ყველი.

- ბრწყინვალეა!

პირველ მოტანაზე ოთხი ბოთლი ლუდი მოვატანინე. ოფიციანტი ისე სწრაფად მოძრაობდა, ისე ლამაზად აკეთებდა ყველაფერს, მე ლიტას  შევხედე. ლიტას ისევ ცნობისმოყვარეობის ღიმილი დასთამაშებდა სახეზე. ოფიციანტი რომ მოვიდა, ისე, სასხვათაშორისოდ თქვა:

- მოსწონხარ, თვითონაც ცდილობს, თავი მოგაწონოს.

- აპაჰ! - ვთქვი მე და ჭიქები შევავსე. ლუდი ვარო, იმას ეთქმოდა. ოქროსფერი და ყინულის ნაჟურივით სუფთა, ჭიქებში შამპანურივით  ქაფდებოდა და შუშხუნებდა. ნელ-ნელა ვსვამდით და თან თევზს ვწიწკნიდით.

უცებ ზღვაში რაღაც აჭრიალდა და მერე წყალში მოადინა დგაფანი. მივიხედეთ, იქ ნაპირიდან ოციოდე მეტრის მოშორებით, ტივზე  გამართული ექსკავატორი იდგა. რომ მოვედით, ზედ არავინ ჩანდა. მის უკან, ჰორიზონტზე, წითელი მზე ბრწყინავდა. ახლა ჯიხურიდან  ზორბა ყმაწვილი კაცი გვიყურებდა. ჯახაჯუხით ჩააგდებდა ვეებერთელა ჩამჩას წყალში, რაღაც ბერკეტებს გადასწევ-გადმოსწევდა, ჩამჩას  თავისკენ მიითრევდა, მერე მაღლა ასწევდა, ანძას გაატოკებდა და წყლის ფსკერიდან ამოღებულ სილასა და ხრეშს ნაპირზე გადმოჰყრიდა.

ჩვენ რომ ყურადღება მივაქციეთ, უფრო მეტი მარიფათის გამოჩენა დაიწყო, მე ჭიქა ავწიე და ვანიშნე, შენ გაგიმარჯოს-მეთქი. იმან ხელის  მაღლა აწევით გადამიხადა მადლობა, ექსკავატორის ჩამჩაც რამდენჯერმე გააქნია ჰაერში და გაიცინა.

ლიტა ამ ყმაწვილსაც გაოცებითა და აღტაცებით უყურებდა. მერე მკითხა:

- რა ბედნიერია, არა?

- რა თქმა უნდა, - მივუგე მე. თუმცა ანგარიში არ მიმიცია, რატომ უნდა ყოფილიყო ბედნიერი. ეს იმწამსვე იგრძნო ლიტამ და მთხოვა, განმემარტა - რაში მდგომარეობდა მისი ბედნიერება. მე ცოტა დავფიქრდი და მერე ფრთხილად დავიწყე:

- უპირველეს ყოვლისა, ჯერ იმით არის ბედნიერი, რომ მისი ხელობის ხალხი ჯერჯერობით, ძალიან იშვიათია ქვეყანაზე. აქ ბევრი-ბევრი,  ათი მეექსკავატორე მუშაობდეს ათი ათასი შოფრის გვერდით. ჯერ მარტო ეს! შემდეგ ეგენი საკმაოდ ბლომადაც იღებენ. ჩვენთან,  მშენებლობაზე, ერთი მეექსკავატორე მუშაობდა და ხუთი-ექვსი ათასი მანეთი ჰქონდა ხოლმე გამომუშავებული, ძველ ფულზე. არც ეს  აიღებს ნაკლებს. და მესამე კიდევ ის, რომ იცის, რასაც აკეთებს და ყოველ საღამოს ხედავს თავისი შრომის შედეგს. მეოთხე - ეყოლება  მასავით ღონიერი ცოლი. სამუშაოდან დაბრუნებულს დაახვედრებს შემწვარ კარტოფილს და ძმარში ჩაწყობილ, ჩამუჟუჟებულ ქაშაყს. ეყოლება ბუთხუზა ბავშვები...

- და ეს იქნება ბედნიერება?

- იცი, ლიტა, რამდენი ადამიანიც არსებობს ქვეყანაზე, იმდენი შეხედულებაა ბედნიერებაზე. თანაც დროის გარკვეულ მონაკვეთში, სამი  წლის შემდეგ შეიძლება, მე აღარ ვთქვა ასე მაგ მეექსკავატორეზე. ჩვენს ფიზიკურ მდგომარეობასთან ერთად იცვლება ჩვენი ფიქრები და  შეხედულებებიც. მე ერთ ხანობას, რა მიმაჩნდა უდიდეს ბედნიერებად, იცი? მეეტლეობა. მე მოვესწარი თბილისურ ეტლებს,  წითელსარტყლიან მეეტლეებს, დიდის ამბით რომ ისხდნენ კოფოებზე...

ლიტამ გაიღიმა და ამათვალიერა.

- შენ მეეტლედაც არ იქნებოდი ცუდი!..

- განსაკუთრებით მაშინ, როცა ეტლში შენნაირი ქალბატონები მესხდებოდნენ.

ექსკავატორთან ნავი მივიდა. შიგ ორი კაცი იჯდა. ერთი ტივივით სადგარზე შეხტა, მეორემ თოკი მიაწოდა. ნავი რკინის კაუჭზე მიაბეს და  მეორე კაცი მაღლა ავიდა. მეექსკავატორემ მუშაობა შეწყვიტა და დაბლა ჩამოვიდა. სამივე ერთად იდგა და რაღაცას ლაპარაკობდა.

ახალმოსულებს ისეთი გამომეტყველება ჰქონდათ, თითქოს რაღაცას ემუქრებოდნენ მეექსკავატორეს. მეექსკავატორე თავისი ჯიხურისკენ  წამოვიდა. იქ, ჯიხურის სარკმელზე, ყავისფერი პიჯაკი ჰქონდა გადაკიდებული. ის პიჯაკი აიღო, ჩვენკენ მობრუნდა, გამომშვიდობების  ნიშნად დაგვიქნია, გაგვიღიმა და წავიდა. ის ორი კაცი უკვე ნავში უცდიდა, თვითონაც შიგ ჩახტა, თოკი ახსნეს, ძრავა აამუშავეს და პორტისაკენ გაცურეს.

- დაიჭირეს? - იკითხა ლიტამ.

- პირიქით, მე მგონი რაღაც საჭირო საქმეზე წაიყვანეს.

- ოცდაჩვიდმეტში ასე იჭერდნენ ხოლმე, არა?

- უარესადაც.

- უარესად როგორღა?

- მაშინ სტუმრებს ხელები მაკინტოშის ჯიბეებში ჰქონდათ ჩაყოფილი.

ლიტამ თავი დახარა და მერე თქვა:

- მამა დაიჭირეს ასე.

- მამაჩემიც.

- ჰოო?

- აბა რა!

- თუ დაბრუნდა?

- აჰ! 

ლიტამ ჭიქა ოდნავ ააცილა მაგიდას.

- მოდი, მათ ტანჯულ სულებს გაუმარჯოს.

დავლიეთ და დიდხანს ხმა არ ამოგვიღია.

მერე ისევ ვსვამდით და სხვადასხვა რაღაცეებზე ვლაპარაკობდით. კარგა რომ შებინდდა, წამოვედით. რაღაც ახლებურ სიახლოვეს  ვგრძნობდი ლიტასთან. ბნელ ადგილებში ვჩერდებოდით, ისე ვეხვეოდით და ვკოცნიდით ერთმანეთს, თითქოს პირველად  შევხვედრილიყავით დღეს.

რაღაც ბაღი გავიარეთ და მთავარ ქუჩაზე გავედით. იქ კინოთეატრი იყო. კინოთეატრს ორი დარბაზი ჰქონდა - პატარა და დიდი. დიდში  „შვიდ ძიძას“ უჩვენებდნენ. პატარაში - ლამორისის ფილმს - „მოგზაურობა საჰაერო ბუშტით“. ამ ფილმზე კარგი რაღაცეები მქონდა  გაგონილი, ლიტას ვთხოვე შევიდეთ-მეთქი.

- როგორც შენ გინდოდესო.

ბილეთები ავიღეთ, შევედით და პატარა ფოიეში კუთხის სკამები დავიკავეთ. ჩვენს პირდაპირ მოხუცი ქალი და კაცი იჯდა. ეტყობოდა, ცოლ-ქმარი იყვნენ. ისხდნენ ჩუმად, პატარები, ცოცხალთვალებიანები... ერთი სიტყვა არ უთქვამთ ათი წუთის განმავლობაში.

- მაგათ ყველაფერი, ყველაფერი იციან ერთმანეთისა, არა? - მკითხა ლიტამ.

- ალბათ.

- და აღარაფერი აინტერესებთ ერთმანეთისა...

- პირიქით. სწორედ მაგათ აინტერესებთ ისეთი რამეები, რაც ყველაზე ნამდვილია ცხოვრებაში.

- კერძოდ?

- ფიზიკური და სულიერი სიმართლე, ეგენი ფესვებდაწყვეტილი ხეებივით არიან მიყუდებული ერთმანეთზე და ეს აკავებთ, რომ ორივე არ დაეცეს. საკმარისია, გამოეცალოს ერთი და დაეცემა მეორეც.

- ესე იგი, უფრო საჭირო არიან ერთმანეთისთვის, ვიდრე ჩვენ?

- რა თქმა უნდა.

ლიტამ მეორე ხელიც დამადო მკლავზე და უფრო მჭიდროდ მომეკრა. ვინც კი შემოდიოდა ან ფოიეში იჯდა, ყველანი ჩუმად იყვნენ. ბოლოს, სამი ზარიც დარეკეს. ჯერ ჟურნალი გვაჩვენეს - იუგოსლავიის ერთ პატარა კუნძულზე ინდოეთიდან ჩამოყვანილი მანგუსტები მუსრს  ავლებდნენ გველებს. მერე ფილმიც დაიწყო. პაპა და შვილიშვილი, რომლებიც ძალიან ჰგვანან ჟიულ ვერნის პერსონაჟებს, ნარინჯისფერი ლამაზი საჰაერო ბუშტით გადაუვლიან მთელ საფრანგეთს. ისეთი კარგი იყო მაღლიდან დანახული ქალაქები, გზები, მინდვრები და ტყეები,  სიამოვნებისგან გვაჟრჟოლებდა. ალპებს რომ მიაღწიეს, ჩვენ საბოლოდ გადავწყვიტეთ - გათენდებოდა თუ არა, მთებში წავსულიყავით.

გარეთ ცას ვუყურებდით, გვინდოდა, გაგვეგო, როგორ ამინდს გვპირდებოდა ხვალისთვის. ეტყობოდა, ნაფლეთ-ნაფლეთი ღრუბლებით იყო  დაფარული - აქა-იქ ციმციმებდნენ ვარსკვლავები. შავად გაბარდღულ სოჭებზე რაღაც ღამის ფრინველები წრიპინებდნენ და  ფათქუნებდნენ. სანამ დავშორდებოდით, კიდევ წავედით ჩვენს ხეივანში. ლიტა სულ ჩუმად იყო და როგორღაც ღონეგამოცლილი თითებით  მეფერებოდა. მერე ყველამ რომ დაიძინა, ჩვენც წავედით ჩვენ-ჩვენ ოთახებში.

 

VI

 

დათქმული გვქონდა, ცხრის ნახევარზე ხეივანში შევხვედროდით. რვა არ იყო, რომ სასადილოში ავედი. სომეხ ოფიციანტს ვთხოვე: ჩვენი  წილი მშრალი საუზმე გაგვიხვიე, სევასტოპოლში მივდივართ, ნაომარი ადგილები უნდა დავათვალიეროთ-მეთქი. ეჭვის თვალით შემომხედა,  მაგრამ რა ძალა ჰქონდა, სადღაც მაინც მეგობრები ვიყავით. შემწვარი თევზი, ძეხვი, ყველი და ნამცხვრები გამიხვია. ისევ იმგვარად -  დაეჭვებულმა გადმომცა და წამოსვლისას უკან დამადევნა:

- გისურვებთ დროის მხიარულად გატარებას.

მივუბრუნდი, მსხვილ ფეხებზე ღონივრად იდგა, ვეებერთელა მკერდი ერთმანეთზე გადაჯვარედინებულ მკლავებზე ედო. პირწავარდნილი  პომონა ხარ-მეთქი, - და მისი რეაქციისათვის აღარ დამიცდია, გამოვიქეცი. საჭმელები მხარზე გადასაკიდ ბადურაში ჩავაწყვე, ქვემოთ  ჩავირბინე, ორი ბოთლი ღვინო ვიყიდე, ისიც იმ ბადურაში ჩავდგი, ქურთუკი ამოვიიღლიავე და ხეივნისკენ წავედი. ლიტა უკვე იქ იყო,  სკამზე იჯდა და მიღიმოდა. რომ მივუახლოვდი და გამარჯობა ვუთხარი, მკითხა:

- სიზმრების გჯერა?

ისეთი გაბრწყინებული თვალები ჰქონდა, ვიფიქრე ესიამოვნება, თუ ვეტყვი - მჯერა-მეთქი.

- მაშინ იცი, რა, დღეს მე სადმე ჩავიჩეხები.

ერთ წამს შევფიქრიანდი, მერე გავბრაზდი.

- ნუ სულელობ რაღაცას! სად არის აქ ისეთი ადგილები. მით უმეტეს, ჩემ გვერდით.

თვალებში შუქ-ჩრდილი ჩაენაცვლა რამდენჯერმე. ენას კბილი დავაჭირე და ცოტა ხნის შემდეგ ვკითხე:

- თუ გინდა, ნუ წავალთ.

- რას ამბობ! ასეთი რამის შემოწმების საშუალება მეძლევა და ხელიდან გავუშვებ? მივდივართ.

წამოდგა, ჩანთა მოიქნია, მხარზე გადაიკიდა და მთებისკენ გააბიჯა. ისე იყო გამოწყობილი, როგორც მაშინ, კეფალის საჭერად რომ  ვიყავით. მხოლოდ ახლა თავსაფარიც მოჰქონდა, რაღაც ჩინური თუ იაპონური თავსაფარი - თაღოვანი ხიდებითა და კამკამა წყლებით  მოხატული; თმაც ჩინურ ყაიდაზე ჰქონდა დაყენებული, სწორად ჩამოვარცხნილი და წინ, ლოყებზე წამოწეული.

- რა გაქვს მაგ ჩანთაში? - ვკითხე მე.

- ნუთუ არ იცი, რომ ქალებს არასოდეს ეკითხებიან, რა აქვთ ჩანთაში?

- ეგ ისეთი ჩანთა ხომ არ არის?

- სულერთია.

ძალიან ხალისიანად მიდიოდა, მე მიკვირდა და ვკითხე:

- მაინც რა ნახე სიზმარში?

- ოოხ, ნუ დამიწყებ ახლა გახსენებას, მე მინდა, ყველაფრის ჯიბრზე, ეს დღე უბედნიერესი იყოს ჩემს ცხოვრებაში.

პირველ გორაკზე ავედით და ცოტა ხანს შევჩერდით. აქედან უკვე ზემოდან დავყურებდით ქალაქსა და ტყვიისფერ ზღვას. ზღვა დიდ  მანძილზე იყო გაშლილი. პორტში ორი თეთრი გემი იდგა. იქით, შორს, სეინერებიც მოჩანდა. ნაპირის მახლობლად, პატარა ნავები  მიმოდიოდნენ.

- რა კარგი გრძნობაა, არა, მაღლიდან რომ დაჰყურებ სივრცეს, - თქვა ლიტამ.

- ჯერ მოიცადე, ავიდეთ უფრო ზევით! 

იმ ბილიკს ავყევი, რომლითაც ჩამოსვლის მეორე დღეს ავედი პატარა მთის მწვერვალზე. ცა ახლაც მოღრუბლული იყო, მაგრამ ნისლი  მხოლოდ აი-პეტრის შერჩენოდა, ისიც ბუხრიდან ამოსულ გრძლადგაწელილ კვამლივით. ტყეები საგრძნობლად გაყვითლებულიყო სამ  დღეში, გვერდზე გავუარეთ ტოტებჩამოხლეჩილ ჭერამსა და თეთრ ხატას, სადაც მოხუცი და მისი თხუთმეტი წლის ცისფერთვალა  ქალიშვილი ცხოვრობდნენ. ხატა დაკეტილი იყო... ეზოში წინა ფეხებზე თავმიდებული ჭრელი ძაღლი თვლემდა. წამოგვიხტა და  რამდენჯერმე დაგვიყეფა. ლიტამ ხელი გაუშვირა და მოფერება დაუწყო. ძაღლი გაჩუმდა და კუდის ქიცინს მოჰყვა. ვითმინე, ვითმინე და  ბოლოს მაინც ვთქვი, რა კარგი პატრონიც ჰყავდა ამ ძაღლს.

ლიტამ საუბარი სხვა საგანზე გადაიტანა:

- რომ იცოდე, როგორ მიყვარს აი ეს ქოხები და მიფეხვილ-მოფეხვილი მესერები.

- ეგ სიყვარული არ არის, - მივუგე ცოტა გაღიზიანებულმა.

- აბა, მაშ რაა?

- სიბრალული.

- როგორ, სიბრალული?

- აი, ეს მავთულები ვიღაც ხელმოკლე კაცმა გაჭიმა. ზოგი სად აქვს ნაშოვნი, ზოგი სად. არც ბოძები ჰქონდა თავზესაყრელი, არც ძალა, რომ  რიგიანად დაეჭიმა. შემოღობა ნიათგამოცლილი ხელებით, შიგნით მოიყვანა თითო მუჭა პამიდორი, ჭარხალი და კიტრი...

ლიტა გაჩერდა. შეწუხებული შემომყურებდა და იცდიდა - კიდევ რას ვიტყოდი. მე წამით გავჩუმდი და მერე ისევ განვაგრძე:

- შენ, რომელსაც ძლიერი გგონია თავი, გებრალება ის ნიათგამოცლილი კაცი. გინდა მიხვიდე და მხარში ამოუდგე. გინდა ცოტათი მაინც  შეუმსუბუქო ტვირთი...

ჩანთა შეისწორა, გადმოიხედა და ტკივილგარეული ღიმილით მითხრა:

- გახსოვს, რა მთხოვე გუშინწინ? მეტისმეტად კარგი ნუ იქნებიო. ახლა მე გთხოვ - შენ კიდევ მეტისმეტად ჭკვიანი ნუ იქნები, კარგი?

მე გამეცინა: - მით უმეტეს, რომ სიარულის დროს ადამიანს ძალიან ღლის მეტისმეტად ჭკვიანურ კილოზე ლაპარაკი. დავჩუმდეთ და ვიაროთ, აი, ასე.

დავჩუმდით და „ასე“ მივდიოდით კარგა ხანს. უკან მოვიტოვეთ პატარ-პატარა თეთრი სახლები, ჩვენკენ ცნობისმოყვარე თვალებით  მომზირალი დიასახლისები და ბავშვები. მიწაყრილი ავიარეთ და ახლადმოასფალტებულ ავტოსტრადაზე ავედით. ავტომობილები გიჟური  სიჩქარით მიმოქროდნენ. ჩვენ ღიმით ვაყოლებდით თვალს. გვეჩვენებოდა, რომ მძღოლები თავს გვაწონებდნენ და იმიტომ ერეკებოდნენ  ასე. ამ ავტოსტრადაზე ნახევარ კილომეტრამდე გავიარეთ და მერე ბილიკზე გადავუხვიეთ. ბილიკს ზევით ძეძვნარი იყო. იქიდან ორი ბიჭი  გამოვიდა, ერთს გრძელი ჯოხი ეჭირა და ბუჩქებს უბარტყუნებდა, მეორეს თოფი მოემარჯვებინა. რომ გავუპირდაპირდით, ვკითხე, რაზე  ნადირობდნენ. მწყრებზეო. ბევრი დახოცეთ-მეთქი? თოფიანმა აირწინაღის ჩანთას პირი გაუწია და ჩამახედა. ექვსი თუ შვიდი მწყერი მაინც  ექნებოდათ. ვთხოვე, ერთხელ ჩემთვისაც ესროლინებინათ, მაგრამ ლიტამ შეიცხადა, არაფერი მოჰკლაო, და აღარ გამომირთმევია.

ძეძვნარს ტყეწვრილი მოჰყვა. რცხილა, კუნელი, ჯაგმუხა და ნაძვი ერთმანეთში იყო არეული. ბილიკი ხანდახან ხასხასა მოლს ჰკვეთდა. ზედ მუჭა-მუჭა დაბნეულ ალმასის მძივებივით ბრწყინავდა ცვარი. ლიტას უხაროდა, წამოუსვამდა ფეხს და ფანტავდა იმ „მძივებს“, მაგრამ  სინამდვილეში „მძივები“ კი არ იფანტებოდა, ქრებოდა, მიწა ისრუტავდა.

მოულოდნელად ხრეშმოყრილ გზაზე გავედით. კარგი იყო  ბილიკიც. მაგრამ ფართო გზაზე სიარული უფრო გვესიამოვნებოდა. სულ ცოტა მანძილიღა დაგვრჩა მთის ძირამდე და ვეება ლოდებით  დატვირთულმა თვითმცლელებმა ჩამოიარეს. ერთმა მძღოლმა კაბინიდან თავი გამოყო და დაგვიძახა - იქით ნუ მიდიხართ, კარიერია, ახლა  აფეთქება დაიწყებაო. მალე ფიცარზე წაწერილი გაფრთხილებაც შეგვხვდა - მთისკენ წასვლა აკრძალულია, შეიძლება საფრთხეში  მოხვდეთო.

რა უნდა გვექნა? შევჩერდით და მთის თვალიერება დავიწყეთ. ერთი ლოდებიანი ქიმი, რომელიც აღმოსავლეთისკენ იყო წაწვდილი,  თეთრად მოჩანდა სხვა კლდეების ფონზე. კარიერი იქ უნდა ყოფილიყო. მაგრამ ჩვენ ისედაც არ ვაპირებდით იქით წასვლას. ისეთ გეზს  ვეძებდით, რაც შეიძლება დამრეცი ყოფილიყო გზა. ერთგან წვრილი ჩანჩქერი შევნიშნეთ. იმ ჩანჩქერს ზემოთ სუფთა ფიჭვნარი იყო, მერე  წვრილ ზოლად გადიოდა შეყვითლებული ფოთლოვანი ტყე. მერე, ფერდობზე, ჩოქელა წიწვები იყო გაფანტული.

იმ ფერდობის ავლა და  მწვერვალზე ასვლა ერთი იქნებოდა. იქ, მწვერვალზე სიმაღლის აღმნიშვნელი ნიშანიც იდგა. ამან უფრო მიგვიზიდა და იქით წავედით. ათი  წუთიც არ გასულა და სოკოზე გამოსული სამი დედაბერი შეგვხვდა. ლიტა მივიდა, გამოელაპარაკა. ნახევარ-ნახევარი ვედრო ზეთოვანა  მოეკრიფათ, ლიტამ რამდენიმე ცალი ამოიღო, დასუნა და გაბრწყინებული სახით დაუბრუნა. დედაბრებმა შემოგვთავაზეს, რამდენიც  გინდათ, აიღეთო, მაგრამ ჩვენ ვიუარეთ. აბა რად გვინდოდა! თანაც იმედი გვქონდა, ჩვენც ბევრს შევხვდებოდით მაღლა, დიდ ტყეში.

დედაბრებს გამოვემშვიდობეთ და წავედით.

- არ მოგშივდა? - ვკითხე ლიტას.

- ავიდეთ წვერზე და იქ ვჭამოთ.

- ძალიან კარგი, მაგრამ მაგას მაინც ის სჯობს, აქაც შევჭამოთ ცოტა და იქაც. მთაზე ასვლა ძალზე მომქანცველია; თუ კაცი დანაყრებული  არ არის, ორჯერ უფრო გაუძნელდება სიარული.

ჩემი ბადურა გავხსენი, ერთი ბუტერბროდი ლიტას მივეცი, მეორე მე ჩავკბიჩე. მეც ძალიან მეგემრიელა და იმასაც. შევჩერდი, ბოთლი  ამოვიღე.

- ცოტა ესეც მოვსვათ, - თავი მოვხადე და მივაწოდე.

სიამოვნების ღიმილით მოიწაფა. სმა უჭირდა. სული ეგუბებოდა, ერთი ბეწო ძლივს მოსვა.

- რით ვერ გასწავლე, - ვუთხარი მე, - აი, ასე! მოვიყუდე და რაკრაკი დავაწყებინე.

- მე მაინც ასე მირჩევნია.

და ისევ ისე მოსვა.

ღვინომ ხალისი შეგვმატა. ბილიკივით რაღაც აღმოვაჩინეთ და იმას მივყვებოდით. ხან წახრილნი, ხელებწინწაწვდილნი მივარღვევდით  ბუჩქნარს, ხანაც ლოდიანებზე გვიხდებოდა ბობღვა. ჩანჩქერთან შევჩერდით. წვრილი ნაკადი გადმოდიოდა კლდიდან. შრიალით  მოარღვევდა ჰაერს ჩვენ წინ და ხუთიოდე მეტრის ქვემოთ შხეფებად იმსხვრეოდა ტინზე. აქ სხვებიც ბევრნი ყოფილიყვნენ, წარწერებით  აეჭრელებინათ ქვები და ხეები.

- მუდამ თან დააქვთ ზეთის საღებავები ამ უკვდავების მაძიებლებს, თუ რა არის? - იკითხა ლიტამ.

- თავი აქვთ მაგით სავსე, - მივუგე მე, თვითონ შემრცხვა ამ უხეირო ხუმრობისა და ფერდობზე ავირბინე ძახილით, - ნუღა ვაგვიანებთ, ნუღა ვაგვიანებთ-მეთქი.

ლიტამაც ამოირბინა რამდენიმე ნაბიჯი და ღიმილით გაჩერდა. აქედან ფიჭვნარი იწყებოდა. სულ დიდი ფიჭვები იყო, შიგადაშიგ კი შინდიდა რცხილა გარეოდათ. შინდს ორი კარგი ჯოხი ავაჭერი, ერთი ლიტასათვის, მეორე - ჩემთვის. ლიტამ ცოტა ხანს კი ატარა ის ჯოხი, მერე  გადააგდო - ეს უფრო მიშლისო. არ ტყდებოდა, მაგრამ ნამდვილად დაიღალა. წავიდოდი წინ, გავუწვდიდი ჩემს ჯოხს, ის მოეკიდებოდა, მე  ავზიდავდი, ვაკოცებდი და ისევ წავიდოდი. გვეგონა, ცოტაც და გათავდებოდა ეს სოკოსა და წიწვის დაგუბებული სუნით სავსე ცაშეკრული  ტყე, ავარღვევდით ვიწრო ზოლად გამავალ ბუჩქნარს და მწვერვალიც იქვე იქნებოდა. მაგრამ პატარა ბუსნოზე ავედით და შევკრთით:  მოგვეჩვენა, რომ ჯერ ისევ მთის ძირში ვიყავით.

- ნუ გეშინია, - ვუიოლებდი ალმურმოდებულ ლიტას, - ასე იცის მთამ, ხან გეჩვენება სადღაც ცაშია დაკარგული და იქვე ახლოს კია შენგან,  ხან კი პირიქით.

- იქნებ სწორედ ეგ პირიქით მდგომარეობაა აქ?

- არა.

საათს დავხედე. ორ საათზე მეტი გასულიყო, რაც ჩვენი სახლიდან გამოვედით.

ოცი-ოცდახუთი წუთიც და მწვერვალზე ვიქნებით. ჯიქური ნაბიჯით დავიწყე ასვლა. ლიტას არ უნდოდა, მაგრამ მე მაინც ხელს ვუწვდიდი,  ხან ქამარში ვაკიდებინებდი და ასე ამყავდა. ოცი-ოცდახუთი წუთი ფიჭვნარის ასასვლელადაც არ გვეყო. ლიტა რამდენჯერმე დაჯდა.

შევატყვე ღელავდა - ფერი დაეკარგა. მივუჯდებოდი გვერდზე, ვეფერებოდი და ვეხუმრებოდი. მეშინოდა, უცებ არ ეკითხა - რა არის,  რისთვის ვიხოცავთ თავებს, სად მივდივართო. ერთი-ორჯერ მე შევაპარე, თუ გინდა დავბრუნდეთ, ესეც დიდი მიღწევაა ჩვენთვის, ამ  სიმაღლეზე რომ ამოვედით-მეთქი, მაგრამ გამიბრაზდა, წინ გამისწრო, ჯიუტად იღიმებოდა და ცდილობდა დაემტკიცებინა, რომ მე არ  ჩამომრჩებოდა. ხელები დაეკაწრა, ყურის ქვემოთაც დააჩნდა გრძელი წითელი ხაზი.

და ბოლოს, ფიჭვნარიც გათავდა და შეყვითლებული ფოთლოვანი ტყეც, ბუჩქნარად რომ გვეჩვენებოდა დაბლიდან. მწვერვალამდე სამასი  მეტრიღა იქნებოდა დარჩენილი. გამოგვალულ ფერდობზე გაფანტულ ღვიების ზემოთ გარკვევით მოჩანდა რკინის სამფეხა ანძა. ქვემოთ  კი... ქვემოთ იყო საოცრება. ზღვა თითქოს ცისკენ აყირავებულიყო და კი არ დავყურებდით, თავაწეული შევცქეროდით ტყვიისფერ,  გაპრიალებულ, უკიდეგანო კედელს. სამ სეინერს, რომლებიც ადრე სანაპიროს მახლობლად მოჩანდნენ, ახლა ამ კედლის შუაგულისკენ  გადაენაცვლებინათ.

ლიტა უცებ დამშვიდდა.

- ჩემს დღეში არ მინახავს ასეთი რამ, - ამბობდა აღტაცებული და ღრმად სუნთქავდა, - რატომაა ასე?

მე ვითომ ახსნა დავიწყე: - მაღლიდან რომ დავცქერით, უფრო დიდ სივრცეს ვხედავთ. ჩვენი თვალიდან წასული სხივი ბლაგვი კუთხით... - მაგრამ მივხვდი, რომ  სისულელეს ვროშავდი, გამეცინა და უცებ მოვჭერი:

- ეს მერე ფიზიკოსებს ვკითხოთ. ახლა კი ვუყუროთ და დავტკბეთ.

კარგა ხან ვუყურებდით ზღვასა და მის ნაპირას გაგრძელებულ სუფთა, ფერად-ფერად მცენარეულში ჩაყუჩებულ ქალაქს. მერე ავუწიეთ  ხელი, დავემშვიდობეთ და წავედით. ფერდობი ზოგან ციცაბო იყო, ერთგან კი ხევივით ჩაღრმავებულში, ფეხი ძლივს მოვიკიდე. შემკრთალი  მივბრუნდი და მერე ქვემოთ გავაპარე მზერა. იქ ოცი-ოცდაათი მეტრის ქვემოთ ერთმანეთზე შეხორებულიყო დამსხვრეული ლოდები.

ფრთხილად-მეთქი, დავუძახე ლიტას და ხელი გავუწოდე. მას სიცილი წასკდა.

- ჩემი სიზმარი გაგახსენდა?

ხელში ხელი მოვკიდე, იმ ჩახვეწილ ადგილს გავაცილე და მაშინ ვუთხარი:

- სიზმრების განმგებლის ჯიბრზე ამ დღეს ბრწყინვალედ დავამთავრებთ.

- ბრწყინვალედ დავამთავრებთ! - წამოიძახა ლიტამაც და გაიქცა.

მე დავუყვირე:

- ნუ მირბიხარ, ლიტა, ნუ მირბიხარ! 

მაგრამ ჩემთვის ყური არ უთხოვებია. გარბოდა, როგორც კი შეიძლებოდა ღორღიან აღმართზე გაიქცეს ადამიანი, - ხელების მოშველიებით,  ხანდახან ჩაჩოქილიც. გავედევნე, მაგრამ მალე უკვე აზრი აღარ ჰქონდა დევნას. ის უკვე მწვერვალზე იყო; ხელები გაშალა, თავაწეული, ასე  ხელებგაშლილი დატრიალდა, რაღაც ამოიძახა და დაეცა. გულგახეთქილი ავვარდი და ვეცი, ხელები აქეთ-იქით ჰქონდა გადაყრილი, შავი  თმა ბალახზე გაშლოდა, თვალები დაეხუჭა. თავი წამოვუწიე, შევანჯღრიე. მეგონა ცუდად იყო, მაგრამ უცებ ხელები კისერზე შემომაჭდო,  დამწია და კოცნა დამიწყო.

ვინ იცის, როდემდე ვიქნებოდით ასე, ვერტმფრენის გუგუნს რომ არ წამოვეყარეთ ფეხზე. იმ ოხერმა ოცი-ოცდაათი მეტრის სიმაღლეზე  გადაგვიარა თავზე.

- იქიდანაც დაგვინახავდნენ? - გადიდებული თვალებით შემომხედა ლიტამ.

- ალბათ.

- ვაი, სირცხვილოო, - ქურთუკი გამიწია და თავი შიგ შემალა.

მოველოდით, რომ ეს იქნებოდა ნამდვილი მწვერვალი - კონუსური, იქითა მხარეს კიდევ უფრო ციცაბო ფერდობებითა და უჩვეულო  სანახაობებით. მაგრამ სულ სხვა რამ დაგვხვდა. გაშლილი რუხი ვაკე იყო, თებოსავით წმინდა ბალახმოდებული. ვიყურებოდით  ჩრდილოეთისკენ და გვიკვირდა. რაღაც უდაბნოს განწყობილება გამეფებულიყო ირგვლივ. არც ერთი ხე, არავითარი ნაგებობა! ცივი,  ძალიან ცივი ნიავი მოდიოდა იქიდან. ჰორიზონტზე შავი ნისლი თუ ღრუბლებიც იწვა.

წამოვდექით და ახლა ერთმანეთს მიყუდებულები ვიყურებოდით იქით. მე ლიტას ჩემს ქურთუკს ვაფარებდი, რომ ნარბენი იმ ცივ, ტყვიასავით მძიმე ნიავზე არ გაცივებულიყო.

- რა არის აი იქ, იმ ღრუბლების იქით? - იკითხა ლიტამ.

- სიმფეროპოლი. შეიძლება სხვა ქალაქებიც. ყოველ შემთხვევაში ცივი, ჩამუქებული ქალაქები.

ლიტა უფრო მომეკრა, თითქოს დაპატარავდა.

- ბალახი კი რა სასიამოვნოდ წმინდაა და რბილი, არა? მივდიოდით იმ წმინდა ბალახში ფრთხილად, აქეთ-იქით ცქერით, თითქოს რაღაცის გვშინებოდეს. უფრო და უფრო მძიმდებოდა და უსიამო  ხმით გვეჩურჩულებოდა ნიავი. ვიარეთ კარგა ხანს. ბოლოს ერთ ღრმულში მოვხვდით. სამი მხრიდან მეტეორიტებივით იდუმალი ფერის  ლოდებით იყო შემოზღუდული. დავიძახე - ჰეიჰეი-მეთქი. გაგრძელებულად, საოცრად მკაფიოდ გამომეპასუხა ექო. ლიტა გადაირია.

ძლივძლივობით მოვაცილე იმ ადგილს - ხან რას იძახდა, ხან რას და ბავშვივით კისკისებდა პასუხებზე. მაღლა ავედით. ისევ ვიარეთ.

ვიარეთ იმ უბედურ ცივ ველში. ვგრძნობდით, რომ ვერაფერს ისეთ - თვალმახარას და დამაინტერესებელს - ვერ შევხვდებოდით, მაგრამ  მაინც მივდიოდით. ძლივსღა მოჩანდა მწვერვალზე დადგმული სამფეხა ანძა. ბოლოს ნახნავი გამოჩნდა. იმ ნახნავამდეც მივედით, იქაც  კარგა ხანს ვიდექით და მერე გამოვბრუნდით, მხოლოდ სხვა გზით, ცოტა უფრო დასავლეთით.

შინისაკენ მობრუნებამ ხალისი შეგვმატა. ალაგ-ალაგ, მცირე დაღმართებზე მივრბოდით კიდეც. ახლა ყურებში აღარ გვცემდა  ჩრდილოეთიდან მომავალი ნიავი და გვეჩვენებოდა, კიდევ უფრო ჩაყუჩდა და დადუმდა ყველაფერი.

- მოვნახოთ კარგი ადგილი და დავისვენოთ! - შევთავაზე ლიტას, მაგრამ ასეთი „კარგი ადგილი“, სანამ მთის გადასახედთან არ მივედით,  ვერსად ვნახეთ. იქ იყო სიმწვანეშერჩენილი ბალახიც, კლდეში შეჭრილი მყუდრო ეხიც და ბუჩქნარიც.

ცოტა ხანს კლდეზე ვიდექით, ძირს  ვიყურებოდით. მერე მე ხმელი ჩინჩხვარი მოვაგროვე, ცეცხლი დავანთე, გაზეთი გავშალე და ზედ ჩვენი ავლადიდება ამოვალაგე. ლიტა ცეცხლს პატარა ბავშვივით უვლიდა გარს, ხელებს უშვერდა და იცინოდა. როგორც კი ალი დაიწევდა, თვითონაც მირბოდა ჩინჩხვარის  მოსატანად. გათბა, გაცრეცილი ხელები და სახე დაუწითლდა.

მე დაბლა, ფერდობში ჩავედი, იქიდან ორი ბორჯღლიანი კუნძი ამოვიტანე, ერთი რცხილისა, მეორე ღვიის. დავუწყვე ცეცხლს და ფეხმორთხმით მივუჯექი ახლოს. ახლა წამდაუწუმ აღარ სჭირდებოდა ჩინჩხვარის დაყრა, კუნძები ნელ-ნელა, ტკაცუნით იწვოდა. ღვია სასიამოვნო სუნს აყენებდა. ლიტაც დაჯდა, შეჭამე-მეთქი ცოტა რამე. არ მინდაო. მაშინღვინო მივაწოდე. მოსვა. მეც დავლიე. ღვინომ მადა გაგვიხსნა. საჭმელსაც მივყავით ხელი. ვჭამდით, ცეცხლს ვუყურებდით და  კმაყოფილები ვუღიმოდით ერთმანეთს.

ლიტამ მკითხა:

- არ გაინტერესებს, რა მომეწონა შენი, პირველად რომ გნახე?

რა-მეთქი.

- თვალებიც ლამაზი გაქვს, კისერიც, მაგრამ ჭამა რომ არ გცოდნოდა ასეთი, ვერასოდეს მოიგებდი ჩემს გულს.

- მაინც როგორი ჭამა ვიცი?

- ბრძოლის ველზე გასული ოფიცერივით. ასე მგონია, შეჭამ ამ ორიოდე ლუკმას და ძნელი ამოცანის შესასრულებლად გაუძღვები  ჯარისკაცებს.

- შენ დიდი კეთილი გული გაქვს, - მივუგე მე.

გადმოიწია, თავი მხარზე დამადო.

- და მაინც ცუდი ქალი ვარ, არა?

აღმოსავლურ შესხმასავით რაღაც წამოვიწყე, მაგრამ იმან ყურებზე ხელისგულები მიიჭირა და სახე მუხლებში ჩამალა.

ასე იყო ერთხანს. მერე უცებ წამოიძახა:

- წვიმს.

მეც ცას შევხედე.

ღრუბლები შესქელებულიყო. წინწკლავდა.

- დიდი წვიმა რომ წამოვიდეს?

- აი, ეხი.

- სულ რომ იწვიმოს, ღამემდე?

- შეგეშინდება, აქ რომ გავათენოთ?

- სიცივე ვთქვი, თორემ...

- ჰო, ღამე ძალიან ეციება. რა საოცრებაა, არა? ძირს თითქმის ცხელა, ვიღაც-ვიღაცეები ალბათ ბანაობენ კიდეც, აქ კი ასეთი სიცივეა.

წვიმა არ წამოსულა, ის წინწკვლაც შეწყდა, კუნძებიც ჩაიწვა. ჩვენი ბარგიბარხანა წამოვკრიფეთ, უკანასკნელად ავედით კლდეზე, ერთხელაც გავხედეთ ჩაქუფრულ ველს და წამოვედით.

ამოსვლისას, სამფეხა ანძასთან ბილიკივით რაღაც შევნიშნეთ. ახლა იმ ბილიკს გავყევით. ცოტა ხანში სხვა ბილიკიც შემოგვიერთდა; ხოლო როცა ღვიიანი ფერდობი ჩავირბინეთ და ტყეში შევედით, ძველისძველ საურმესაც წავადექით. აქ კიდევ ერთხელ ვცადე ლიტას ქალობაზე დაწყებული სიტყვის გაგრძელება, მაგრამ ლიტა გამექცა და შორიდან დამიძახა:

- თუ კრინტი დაგიძრავს ჩემზე, გირჩევნია ახლო არ მოხვიდე, გაიგე?! 

რა უნდა მექნა! ხმას აღარ ამოვიღებ-მეთქი და მდუმარედ განვაგრძეთ გზა. ის მაინც წინ მისწრებდა (თითქოს არ მენდობოდა) და ხანდახან თუ შემომხედავდა მომდურავი თვალით.

საღამოს მოახლოების ბრალი თუ იყო - ტყეში ფრინველები ახმაურდნენ. სადღაც შაშვებიც აჭახჭახდნენ. მე ჩემი იმიტატორული უნარი გამახსენდა, - ხელის ზურგი ტუჩებზე მივიდე, შაშვებს გამოვაჯავრე. გამომეპასუხნენ კიდეც, მაგრამ გზის გასაბრუნთან ხელი სწრაფად ჩამოვიღე ძირს. ვეება ფიჭვებში ჩადგმული პატარა ფიცრული ბუდრუგანის წინ ვიღაც კაცი ჩაკუნტულიყო. ახლო რომ მივედით, ვნახეთ, ფიცრიდან ლურსმანს აძრობდა. ამოგვხედა, ჯერ გაგვიღიმა, მერე შიში ჩაუდგა თვალებში:

- იქით არ წახვიდეთ, ახლა აფეთქება იქნება! 

მე ლიტას მივუბრუნდი:

- მოდი, ერთი, ვნახოთ, რა არის ეს აფეთქება.

კაცი გამიწყრა: - ხომ გითხარით, არ შეიძლება-მეთქი!

- შორიდან, ბიძაჩემო.

- შორიდან... შორიდან შეიძლება, - წელში გაიმართა, ხალათის კალთა გაისწორა, - იარეთ პირდაპირ, პატარა ჭყანტობი შეგხვდებათ. ხელმარცხნივ გორაკივითაა. ადით იქ და იქიდან გამოჩნდება.

მადლობა გადავუხადეთ და წავედით. ჭყანტობი მალე შეგვხვდა, გორაკიც იქვე იყო, ათიოდე ნაბიჯზე. ავედით ზედ და წელში გამართვა ვერ მოვასწარით, გაისმა გრგვინვა. ბელტებშერეული მტვრისა თუ კვამლის დაბოლქვილი მასა ელვის სისწრაფით აიგრაგნა მაღლა. იმას სხვა მოჰყვა, იმას კიდევ სხვა და როცა ლაღუმები გათავდა, ქვების ჯახაჯუხმა და ჩხრიალმაც მოაღწია ჩვენამდე.

- ძაან კარგი რამ იყო, არა? - ვკითხე ლიტას.

თავი დამიქნია და მერე ხევისკენ მიმითითა, ჩახერგილ ლოდებთან, რომლებსაც ჯერაც ნისლივით დასტრიალებდა მტვერი, მუშები გამოჩნდნენ. ისინი გამარჯვებული მეომრებივით გადმოჰყურებდნენ თავიანთ ნახელავს. სანახაობა დამთავრებული იყო.

დაბლა ჩავირბინეთ, ჭყანტობს შემოვუარეთ და ხრეშმოყრილ სამანქანო გზაზე გავედით. ჰაერი აქ ადვილად იძვროდა და ახალდახეთქილი ქვის სურნელი მოჰქონდა კარიერის მხრიდან. ეწერში წითელი ძროხების ნახირი მოდიოდა. სადღაც ბუჩქებს მოფარებული მწყემსი რქის საყვირს უკრავდა. ამ ხმას საქონლის ქშუტუნი და წვრილ-წვრილი ეჟვნების წკარუნიც უერთდებოდა. გზის პირას ახალგაზრდა ქალი და კაცი ისხდნენ. კაცი მხრებგანიერი, ქერა, ხუჭუჭაქოჩრიანი ჯეილი იყო, ქალი - წვრილი, გახუნებულკაბიანი, ბოშასავით შავი და თვალებბრიალა.

რომ მივუახლოვდით, წამოდგნენ. კაცმა სიგარეტის ნამწვი ფეხით მოსრისა, გზაზე დაგდებულ ფიჭვის ნედლ მორს ბოლო აუწია, ქალს მხარზე დაადო, თვითონ მორის თავი შეიგდო და ჩქარი ნაბიჯით წავიდნენ ქვემოთ. ტვირთქვეშ წელგაღუნულმა ქალმა მოგვხედა, გაგვიღიმა და ხელიც კი დაგვიქნია. მე გამეცინა და ლიტასკენ მივბრუნდი, აბა, იმაზე რაღა შთაბეჭდილება დატოვა იმ კანჭსალამურა, შოლტივით მოქნილმა ქალმა-მეთქი. ლიტას ჩანთა უკან ჰქონდა გადაგდებული, თვალები... თითქოს იმ წვრილი შავი ქალის გადიდებული თვალებით იყურებოდა. მკერდზე გადაჯვარედინებული მარჯვენა ხელი მარცხენა მკლავზე ჰქონდა დადებული, მარცხენა ხელი ტუჩებთან მიეტანა და იღიმებოდა...

მეტი არაფერი შემიმჩნევია მაშინ.

 

* * * * * * *

 

შინ რომ დავბრუნდით, ბნელოდა, აქა-იქ უკვე სინათლეებიც ენთო, ლიტა ისეთი დაღლილი ჩანდა, ძლივს მოახერხა ხელის აწევა, - ჯერჯერობით-მეთქი, მეც ხელი ავუწიე და ჩვენ-ჩვენი კორპუსისკენ წავედით.

რას ვიფიქრებდი, რომ ეს იყო ჩვენი ერთად ყოფნის უკანასკნელი წუთი!

მეორე დილით ადრიანად ის სადღაც გაემგზავრა. უბრალოდ - გამოიძახა ტაქსი, რეგისტრატურიდან აიღო თავისი პასპორტი და წავიდა.

ვინც კი ამ ამბავს გაიგებდა, ყველას უკვირდა, - მას ხომ ოცდაექვსდღიანი საგზური ჰქონდა! უკვირდათ ჩვენს თანამოსუფრე ბალტიისპირელებს, უკვირდა მელოტ, ოქროსკბილებიან ცნობილ მწერალს. უკვირდა დირექტორს და ლამაზ ადმინისტრატორ ქალს... ისინი რაღაცის მოლოდინით შემომყურებდნენ მე. ეტყობოდათ, წარმტაცი საიდუმლოს გაგებას მოელოდნენ ჩემგან, მაგრამ მე რა, რა შემეძლო მეთქვა?! მეც მხრებს ვიჩეჩავდი და თავს ვაქნევდი სინანულით, თუმცა ჯიბეში ლიტას წერილიც კი მედო - მოსწავლის რვეულის ფურცლებზე პასტიანი კალმით დაწერილი ორი სიტყვა:

„მშვიდობით. მშვიდობით!“ მკვეთრ, ძალიან მკვეთრ ასოებს სამ-სამი ხაზი ეჭირათ.

თითო სიტყვა ფურცლის მთელ სიგანეზე იყო გაჭიმული. ძახილის ნიშნის წერტილის ადგილას კი რაღაც ცისფერი გორგალი იყო დახატული, რომელსაც მარჯვენა მხარეზე ჰქონდა გამორღვეული წვერი.