ფეხმძიმობა
ჭიშკარი მორყეულია. თალარქვეშ მდგარი გრძელი სკამიც წასაქცევად ემზადება. ქარისაგან ჩამოყრილი სველი ყვითელი ფოთლები ტალახში ჩაფლულა. ქრიზანთემები დამჭკნარან, წვიმის წვეთებით დამძიმებულან და მიწისკენ დახრილან.
ისევ სცრის.
ხეების ქვეშ, ტოტებში გახლართული რიყის ქვის პატარა სახლი თითქოს ტირის - სიძველისაგან ჩაშავებული კრამიტებიდან ღაპაღუპით ჩამოსდის ცრემლები.
კიბესთან ბლაგვი ცულით ნაღიჯნი შეშა გდია.
კიბეზე ტალახიანი ფეხები აუტანია ვიღაცას და კარისკენ წასულა. კართან კალოშები აწყვია.
დეიდა შინ არის! ფრთხილად ვაკაკუნებ. არ ესმის.
კიდევ უფრო მაგრად ვაკაკუნებ.
- მობრძანდით!
შიგნიდან რაღაც ბრახუნი მოისმის, რაღაც წკარუნებს. დეიდა ცალი ხელით კარს მიღებს, ცალით ხავერდის დილის ხალათს ისწორებს.
- გამარჯობა, დარია მიხაილოვნა!
ახლაღა შემომხედა, შუბლზე ჩამოშლილ ჭაღარა თმების რამდენიმე ბღუჯას სწრაფად იცილებს და ტანჯული ადამიანის ღიმილით იღიმება. მაგრამ ამას ხომ ის ვერ ხედავს! მას სიმტკიცისა და სიკისკასის გამოჩენა უყვარს, და ახლაც ხელს მაღლა სწევს, ძალიან მაღლა, ისე მაღლა, რომ მგონია, თვითონაც თან აჰყვება ჰაერში, მერე ვაჟკაცურად მირტყამს ხელის გულში და ბავშვივით ცალ ფეხზე ქანაობს.
- რა კარგია! რა კარგია!
ხელი პატარა აქვს, გამხდარი - თითქოს ბამბაზიის ნაკუწში რამდენიმე წვრილი ჩხირი გაუხვევიათო. ფეხის წვერებზე იწევს, ვერ მწვდება და სიცილით მეუბნება:
- დაიხარე!
მე ვიხრები და ის შუბლზე მკოცნის რბილი, მშრალი ტუჩებით.
- როგორ მოხდა, როგორ გაგახსენდი!
- რა ვიცი...
მე საწვიმარს ვიხდი, იმას კი ხელები ერთმანეთზე მიუტყუპებია, გულთან მიუტანია, უკან-უკან მიდის და აღტაცებით იძახის:
- რამოდენა გამხდარხარ! კარლ მილერი ხარ ზედგამოჭრილი.
- კარლ მილერი ვინ არის, დეიდა?
ის ისევ ახლოს მოდის, მხრებზე ხელებს მაწყობს, თვალები უჟუჟუნებს და მეუბნება:
- შენა ხარ, ჩვენი კარგი ბიჭიკო! მოიცა, მაგ სკამზე არ დაჯდე!
ფეხმორყეულ ვენურ სკამს ოთახის შორეული კუთხისაკენ მიარბენინებს და სხვა სკამს მიდგამს.
მე ვჯდები. ის ისევ მიყურებს და უხარია. მერე უცებ თმებში შეიყრის თითებს და მეკითხება:
- ცეტ დედაკაცს ვგავარ, არა? გაწეწილი... ხომ მაპატიებ, რომ ცოტა... ხელით მანიშნებს - დავივარცხნიო. სარკესთან მიდის, სავარცხელს დაეძებს.
- სახლიც მთლად დაულაგებელი!.. ღმერთო, როგორ დამემართა!.. რაღა დღეს?!
- მე აქ ყველაფერი მშვენივრად მეჩვენება.
- ო!
აქეთ-იქით ვიხედები და ვამჩნევ, რომ საწერ მაგიდაზე შავყდიან წიგნს კარგა ხნის მტვერი ადევს. მტვერი ადევს შავ ჩარჩოებში ჩასმულ ღია ბარათებსაც. ეს ბარათები ოციანი წლების ბოლოსაა შეძენილი, მაშინ დეიდა სტუდენტი იყო, მე კი - ან ჯერ არ ვიყავი დაბადებული, ან აკვანში ვიწექი. ბარათებს რაღაც მიმზიდველი ფერი აქვს. მე ისინი მრავალჯერ მინახავს, მაგრამ მათ ადრე ისეთი არაფერი არ უთქვამთ. ახლა, ორ წელს ქალაქში ყოფნის შემდეგ, ისევ ვათვალიერებ და თან ვკითხულობ:
- ეს ვინ არის?
დეიდას კბილებით თმის სარჭები უჭირავს, ხელები კეფისკენ აქვს შებრუნებული. მიღიმის და მეუბნება:
- ეგ? კონრად ვეიტი.
კონრად ვეიტი მთლად ახალგაზრდა ბიჭია, გაქათქათებული ხალათის საყელო გიჟმაჟურად გადაუღეღავს და გულიანად იცინის.
- ეს?
დეიდას ერთი სარჭიღა დარჩენია. იმასაც იღებს და თმებისკენ მიაქვს.
- მაგისთანა სურათი ხომ შენც მოგეცი. ნუთუ აღარ გახსოვს?
ჰარი ჰილი.
- აა!.. ბარო, ტო!
- აბა, აბა! - დეიდა თითს მიქნევს საყვედურით, - ხომ იცი, რომ ასეთი რამეები მეჯავრება.
მე მეცინება.
- მაპატიე!
ჰარი ჰილს კუბოკრული ფუმფულა ქუდი თვალებზე ჩამოუფხატავს, ხელები შარვლის ჯიბეებში ჩაუწყვია, პალტოს საყელო აუწევია და მებღვირება.
მომდევნო სურათს ვცნობ. ეს მერი პიკფორდია. მერი პიკფორდის მეზობელი კი ისევ უნდა ვიკითხო. ამ სურათს პირველად ვხედავ საერთოდ.
- ეს ვიღაა?
დეიდა პომადას ისვამს, ერთმანეთს რომ შევხედავთ - წითლდება:
- ხომ მაპატიებ?
მე მეცინება.
- კაი ახლა, ნუ დამცინი!
- მე შენზე არ ვიცინი. ამ ტიპზე მეცინება, ეს ვინ არის?
- იგორ ილინსკი!
- რაო?
ყველაფერს ვიფიქრებდი და თუ ჩვენი საყვარელი სქელი ძია „იგორლინსკი“ ახალგაზრდა იქნებოდა ოდესმე - ამას ვერა.
ვუყურებ და ისევ მეცინება.
ილინსკის მრგვალი პატარა შლაპა კეფაზე აქვს მოგდებული. უფრო სწორად - ის ისეა გაკვირვებული, რომ ლამის ქუდი თავისთავად გადაძვრეს.
მერე მაგიდაზე დაწყობილ წიგნებს და სურათებს ვქექავ.
დეიდა მოდის, ხელს მხვევს.
- დაჯექი ახლა! აქ ყველაფერი ნანახი გაქვს და ტყუილად ნუ ირჯები.
ამას რომ ამბობს, წითლდება, ბავშვივით წითლდება.
- ჩვენი ძმის სურათი მაჩვენე.
უნდა, რომ გაბრაზებული სახე მიიღოს, უნდა, რომ გამიწყრეს, მაგრამ ისევ ეღიმება - ახლა მთლად გატანჯული ადამიანის ღიმილით - ხელებს სახელოებში იმალავს და მეუბნება:
- დაჯექი, ნუ სულელობ!
მე მებრალება და ვჯდები, ღუმელთან ახლოს ვიწევ.
- სარძლო როგორა გვყავს? ალუბალზე დაყენებული არაყი გირჩევნია, თუ - პიტნაზე.
- არც ერთი არ მინდა, ნუ წუხდები, - პირველი კითხვა კი თითქო არც გამეგონოს.
ის თმებს მიწეწავს:
- იჰ, „ნუ სწუხდები!“ შენს მეტი ვინა მყავს, მაშ ვისთვის უნდა შევწუხდე! ორივეს მოვიტან და რომელიც გესიამოვნოს, ის დალიე.
- მე წვეთს აღარა ვსვამ.
კარადისკენ მიდის და საყვედურით მიყურებს. ცდილობს - რაც შეიძლება სწრაფად და ლამაზად გააწყოს პატარა გრაფინები, ვერცხლის პაწაწინა ჭიქები, მოხატული თეფშები, მურაბები და საშვიდნოემბროდ გამომცხვარი ქადა.
- მოიწიე მაგიდასთან. ლეღვის მურაბა ხომ გიყვარს? - დეიდამ იცის, რომ მე ლეღვის მურაბა მიყვარს.
- აი, სულ შენ უნდა გაათავო. ეს საზამთროა, ეს - შვინდი.
ჯერ მაინც დილაა, ჯერ ტკბილეულობით წავიდეთ იოლად და მერე ქათამს დაგიკლავ.
- ქათამი კი არა!
- მაშ როგორ! რამდენი ხანია ჩემთან არა ყოფილხარ. ორი წელიწადი ხომ არის?
- წელიწად-ნახევარი.
- თუნდაც წელიწად-ნახევარი. ყოჩაღ. არც კი გრცხვენია.
არაყს მისხამს, ჭიქას წინ მიდგამს და ისევ კარადისკენ მიდის.
- ხელს არაფერს არ ვახლებ, თუ ფაციფუცს თავი არ დაანებე.
- ახლავე, აი ახლავე.
კიდეც რაღაცა მოაქვს და ჩემ პირდაპირ ჯდება. სკამის წინ პატარა ტაბურეტს დგამს, ფეხებს ზედ აწყობს და გამხდარ კანჭებზე გრძელი ხალათის კალთებს იხვევს.
მე მისი ოჯახის სადღეგრძელოს ვსვამ.
- ამ ოჯახს გაუმარჯოს, ამ ოჯახის ჭერს.
- ოჯახს... - დაცინვით იმეორებს ის და ჩანგლით რაღაცას ეძებს.
ის მარტოა, მთლად მარტო. დილით რაიონულ ბანკში მიდის, სადაც მსახურობს, საღამოს ბრუნდება და მერე მარტოა. მის ოთახში თითქოს ყველაფერი დამუნჯებულია. საათიც კი უხმაუროდ ითვლის წამებს. საწერ მაგიდაზე გლობუსი დგას. გლობუსზე წითელი ფანქრით გრძელი მრუდი ხაზია გავლებული - ოდესიდან ვლადივოსტოკამდე. ამ ხაზზე მოგზაურობს „ჩვენი ძმა“.
ის დიდი ხნის წინათ წავიდა საქართველოდან. „შავტუხანა ბიჭი“, რომელსაც სიცოცხლეს უმწარებდა დეიდა, საოკეანო გემის კაპიტანი გახდა. ახლა მას ზეიმით აცილებენ ხოლმე ოდესიდან. ის უზარმაზარი გემის ქიმზე დგას, მოოქრული თეთრი კიტელი აცვია, ოქროსყაითნებიანი თეთრი ქუდი ჰხურავს, მუხლს ზემოთ ოქროსტარიანი დაშნა უბრწყინავს, თეთრ ხელთათმანს იძრობს და აღტაცებული ძახილით ხმაწართმეულ გამცილებლებს უქნევს.
მერე ბოსფორია, ვიწრო და ლაპლაპა ბოსფორი, სადაც ვნებიანად უცინიან თურქი ხათუნები. მერე - სუეცი, მზით გადამწვარი გორმახები, მეწამული ზღვა, უცნაური სახელის სრუტე - ბაბელ-მანდები, უკიდეგანო ინდოეთის ოკეანე, მრისხანე სინგაპური, ჭრელი მანილა და... ყველგან ის - გემის ქიმზე მდგარი ახოვანი, შავგვრემანი ქართველი ბრგე ვაჟკაცი, რომელიც სევდიანად იხდის თეთრ ხელთათმანს და გამოთხოვების ნიშნად უქნევს აღტაცებულ ბრბოს.
ჭიქას ვწევ.
- მეზღვაურთა და მენავეთა... - დეიდა წითლდება, - დიდ გზებზე მავალ და მერე მაინც შინ მობრუნებულ მეზღვაურთა და მენავეთა სადღეგრძელო!..
დეიდა კიდევ უფრო წითლდება:
- რას ცუღლუტობ!
მე ვსვამ და იმასაც ვაძალებ. უარობს. თითქო სცივაო, იკუნტება და კანკალი იტანს.
- ჩვენ ერთმანეთთან დასაფარი რა გვაქვს?!
იღიმება. ჭიქას იღებს, ხელი უთრთის, სასმელის წვეთები თეთრ სუფრაზე ეცემა.
- ეგრე არა, ყოჩაღად!
- კარგი! - ჭიქას მაღლა სწევს, - გაუმარჯოს იმ წუპაკს!
სვამს, მთელი ტანით ძიგძიგებს, მისატანებელს ეძებს და ხშირ-ხშირად ისუნთქავს:
- აჰ, აჰ, აჰ!..
- ახლა სად არის?
- ვლადივოსტოკში. აჰ, პირი დამთუთქა!
- მერამდენე წელია, რაც აღარ გინახავთ?
- მეოცდასამე. ოცდასამი გახდება დეკემბრის ათში, თოვლიან დღეს.
- როგორ - თოვლიან დღეს?!
დეიდა შემკრთალი მიყურებს, თითქო გაქცევა სურს. მე არ ვეშვები.
- როგორ - თოვლიან დღეს? რა იცი, რომ თოვლიანი დღე იქნება ათ დეკემბერს?
- მაშინ იყო.
- ის წავიდა?
- ეგღა მაკლდა!
მე მეღიმება და ისევ ვივსებ.
არ ვსვამ, ჭიქის ფეხზე ხელი მიკიდია და ნელ-ნელა ვაბრუნებ მაგიდაზე. თან გარეთ ვიყურები. ფანჯრის ახლოს მოზრდილი სურათია. ეს, ალბათ, ოცდაათიანი წლების დასაწყისშია გადაღებული. აქ დეიდა პარიზელ ქალიშვილს გავს - თვალებამდე ჩამოწეული თეთრი შლაპა ჰხურავს, თმა მოკლედ აქვს შეკრეჭილი, გრძელი, ლამაზი საჩვენებელი თითი ლოყაზე აქვს შემოდებული და გამქირდავად იცინის.
რამდენიმე წუთით თბილისში ვარ. რატომ მაინცდამაინც ოპერის წინ - არ ვიცი. ბიჭები ყიდიან „საღამოს თბილისს“, „მუშას“ და პაპიროს „ფედერაციას“.
„ფედერაცია“ - სამი კაცია,
ვინც იმას არ სწევს, დედაკაცია...
გაჰკივიან ისინი და ფეხებში ებლანდებიან გამვლელებს. აი, ქალიშვილები მოდიან. ტომარასავით სწორად ამოკერილი მოკლე თეთრი კაბები აცვიათ, თვალებამდე ჩამოწეული ქუდები ჰხურავთ. მოდიან ხმამაღალი სიცილით, მეტისმეტად თავისუფლად - ყველას დასანახავად კბეჩენ წითელ ვაშლებს და „საკადრის ხურდას“ უბრუნებენ ლაზღანდარა ბიჭებს.
- რატომ ჩვენს სარძლოზე არაფერს არ მეტყვი. მე წეღან გკითხე. გაბუტულები ხართ?
უკვე აღარ შეიძლება წაყრუება. თავს ვუქნევ.
- რაზე იჩხუბეთ?
მე ვუყვები, რომ ასე და ასე იყო-მეთქი.
დეიდას სიამოვნებით ეღიმება და თვალებში შემომყურებს.
- მერე იმან რა თქვა?
ამასაც ვეუბნები.
- შენ რაღა უთხარი?
ამასაც.
- იმან?
ამასაც.
და ვატყობ - მისი ოცნებით სავსე თვალები რაღაც ბურუსით იბინდება. ვატყობ, რომ ის აქ აღარ არის.
უცებ მომხედავს. მე ჭიქას ვწევ.
- მოდი, ჩვენ გაგვიმარჯოს, ნუგეშით მცხოვრებ პატარა ადამიანებს!..
ის ფხიზლდება.
- როგორ?
- ჩვენ გაგვიმარჯოს, ორივეს, ნუგეშით მცხოვრებ... - მინდა „მიჯნურებს“ ვთქვა, მაგრამ რატომღაც მეშინია და ისევ ვიმეორებ: - ნუგეშით მცხოვრებ პატარა ადამიანებს!
დეიდას კვლავ ალმური ასდის სახეზე და თმაში ხელს მკიდებს.
- შენ მეტისმეტად გაეშმაკებულხარ.
- არა, დეიდა.
- ხო, დამცინი.
ოთახში სანახევროდ ბნელა. შავი კარადა დგას, შავი კამოდი. კართან, კედელზე შავი პალტო ჰკიდია. ფანჯარაზე კბილების სახეხი ფხვნილი და ჯაგრისი დევს. იქვე ყრია ფეხსაცმელები და წაქცეული ბოთლი.
საწერ მაგიდაზე წიგნები უსწორმასწოროდ არის აკოკოლებული. ტახტქვეშ ტაშტში ჩამბალი სარეცხი ჩანს.
დეიდა სკამზე მოჭუჭკულა - პატარაა, გაქუცულ ხავერდის ქსოვილში ჩაკარგული. პუდრი ფქვილივით დასჩენია სახეზე, პომადა - თითქოს აღარ დაუცდიათო მთლიანად წასმა...
ისევ მახსენდება ახმაურებული ოდესა, ვიწრო ბოსფორი, კიდევ უფრო ვიწრო სუეცის არხი, უცნაური სახელის სრუტე - ბაბელ-მანდები, სინგაპური, მანილა, ჩინეთის სანაპირონი, უზარმაზარ საოკეანო გემის ქიმზე აღმართული თეთრხელთათმანიანი, სევდიანი ქართველი ბრგე ვაჟკაცი და... კიდევ ერთი კითხვის უფლებას ვაძლევ თავს.
- რა იქნებოდა, რომ მიგეწერა, ჰა?
თითქო რაღაც მოხვდაო, ტაბურეტს აქცევს, დგება და ბრაზმორეული მიდი-მოდის:
- აღარას დავუკლებ. ეგღა მაკლია...
ტუჩებს იკვნეტს, მარჯვენა ხელი მარცხენა სახელოში შეუყვია, მარცხენა - მარჯვენაში, მიდი-მოდის და აჩქარებით ისრესს გალურჯებულ, მთლად გალეულ მკლავებს...
- აღარას დავუკლებ... ეგღა მაკლია, შევეხვეწო კიდეც...
