ესპრესო (ყველაფერი ესპრესოს შესახებ)

ესპრესო მსოფლიოში ყველაზე ცნობილი ყავის მომზადების მეთოდია, რომლის საფუძველზეც მიიღება ყავის მრავალფეროვანი კომბინაციები.

ესპრესო - espresso /-  იტალიურად ნიშნავს "გამოწურულს". სახელი ასევე თანაჟღერადია სიტყვისა - expressly, რაც ნიშნავს  - „სპეციალურად“ - ანუ თითოეული სტუმრისთვის ცალკე მომზადებულ სასმელს.

ესპრესო, როგორც წესი უფრო სქელია, ვიდრე სხვა მეთოდებით მოდუღებული ყავა, რომელსაც აქვს მყარი და შეწონილი ნივთიერებების მაღალი კონცენტრაცია და კრემის ზედა ფენა.

ესპრესო, თითო მოცულობის ერთეულზე შეიცავს უფრო მეტ კოფეინს, ვიდრე ყავის სასმელების უმეტესობა, მაგრამ იმის გამო, რომ ერთი პორცია ესპრესოს  მოცულობა მცირეა, შესაბამისად მცირეა მასში კოფეინის რაოდენობაც.

თუმცა, ნებისმიერ ყავის სასმელში კოფეინის შემცველობა დამოკიდებულია ყავის მარცვლების წარმომავლობაზე, მოხალვის მეთოდებზე და სხვა ფაქტორებზე.

ესპრესოს სტანდარტული პორცია 30-35 გრამია, ხოლო კოფეინის შემცველობა 52 მგ. (შედარებისთვის - წვეთოვანი ყავის მადუღარით მომზადებულ ყავაში კოფეინის შემცველობა 95-200 მგ-ია).

ესპრესოს დალევა მიღებულია საკვების მიღების შემდეგ. დროულად, რათა სასმელი არ გაცივდეს და იყოს ცხელი.

ესპრესოს ისტორია

ესპრესოს ისტორია 1884 წლიდან იწყება, როცა იტალიელმა ანჯელო მორიონდომ (Angelo Moriondo) შექმნა მექანიკური ყავის აპარატი და საკუთარი გამოგონება ტურინის გამოფენაზე წარადგინა.

იტალიელის მიზანი იყო დაეკმაყოფილებინა საკუთარ ბარში იმ კლიენტების მოთხოვნილება, რომლებსაც მუდმივად ეჩქარებოდათ.

აპარატი წარმოადგენდა ორ ბოილერს (ავზს), რომელიც ამზადებდა ესპრესოს ორთქლის წნევით - 1.5 ბარი. სასმელი არ იყო მკვრივი კონსისტენციის, მის მომზადებას 40 წამი სჭირდებოდა და უფრო წააგავდა თანამედროვე ფილტრიანი მადუღარით მომზადებულ ყავას.

მორიონდომ, რომელსაც უპირველეს ამოცანად საკუთარი ბარის კლიენტების მომსახურება მიაჩნდა, ვერ განავითარა საკუთარი გამოგონება და წლების განმავლობაში ესპრესოს აპარატს მოდერნიზაცია არ განუცდია.

1901 წელს, მილანელმა გამომგონებელმა ლუიჯი ბეცერამ (Luigi Bezzera) სრულყო მორიონდოს ქმნილება და აპარატს დაუმატა პორტაფილტრი, ანუ დამჭერი („ჰოლდერი“  - ნაკვეთური დაფქვილი ყავისთვის).

აპარატში წყალი ცხელდებოდა სანთურების დახმარებით, ამიტომ სტაბილური ესპრესოს მომზადება შეუძლებელი იყო. გარდა ამისა, არასტაბილური წნევის გამო ცხელი ყავა იღვრებოდა სამუშაო სივრციდან და ბარის დახლს მიღმა მუშაობა ზოგჯერ საფრთხესაც კი წარმოადგენდა.

1903 წელს, დეზიდერო პავონიმ (Desiderio Pavoni) გამოისყიდა ყავის ესპრესო-აპარტის პატენტი და წარმოებაში ჩაუშვა პირველი კომერციული ყავის აპარატი - Ideale. ახალ აპარატს დამატებული ჰქონდა წნევის მარეგულირებელი სარქველი და ავზში დაგროვებული ორთქლის გამოსადევნი მილი. ამის შემდეგ ყავა სამუშაო სივრციდან აღარ იღვრებოდა.

1920 წელს სიტყვა „ესპრესო“ შეიტანეს იტალიელების ლექსიკონში. იტალიელი ლექსიკოგრაფი ალფრედო პანზინი მის მნიშვნელობას ამგვარად განმარტავდა - „ესპრესო - ყავა, რომელიც მომზადებულია მაღალი წნევით მოქმედი ყავის აპარატით“.

მე-20 საუკუნის 30-40-იან წლებში საომარი მდგომარეობის გამო იტალიაში ყავის მოხმარება შემცირდა, თუმცა ყავის აპაატების მოდერნიზაცია მაინც გრძელდებოდა.

1938 წელს, საოჯახო ყავახანის - „Caffe Achille“ მფლობელმა აჩილ გაჯიამ, შეიმუშავა ახალი ტიპის ყავის აპარატი - „Lampo“, რომელიც ამზადებდა ესპრესოს არა ორთქლის, არამედ წყლის წნევის ქვეშ.

ახალი აპარატით მომზადებულ ესპრესოში გაჩნდა ყავის „კრემა“ (რადგან ორთქლის წნევით ხდებოდა ეთერზეთების აორთქლება) და შემცირდა ყავის სიმწარე.

1947 წელს აჩილ გაჯიამ შეიმუშავა ყავის აპარატი სახელწოდებით „Gaggia“ - ეს იყო პირველი მოწყობილობა, რომელსაც დამატებული ჰქონდა ზამბარა-დგუშიანი მექანიზმი. 

ახალმა სისტემამ, ესპრესოს მოსამზადებლად საჭირო წნევა გაზარდა - 8-10 ბარამდე. შედეგადაც შემცირდა სასმელის მოსამზადებლად საჭირო დრო, ხოლო თავად ყავა გახდა უფრო მკვრივი.

ამის შემდეგ, ბევრი მწარმოებელი კომპანია განაგრძობდა ახალი ესპრესო აპარატების შემუშავებას.

1961 წელს, იტალიელმა კარლო ერნესტო ვალენტემ გააერთიანა ყველა მოწინავე ტექნოლოგია და შექმნა პირველი ნახევრად ავტომატური უნიკალური ყავის აპარატი, რომელსაც არ გააჩნდა ანალოგი.  

ეს იყო მე-20 საუკუნის ლეგენდად წოდებული - Faema Eclipse 61, რომლის სისტემა, მცირეოდენი ცვლილებებით დღემდე გამოიყენება სტანდარტულ ყავის აპარატებში.

ამ დროიდან - დღემდე, ესპრესოს აპარატი ბევრჯერ დაიხვეწა. მასთან ერთად განვითარდა ესპრესოს მირთმევის კულტურაც, მაგრამ მომზადების პრინციპი და ყავის გემო დიდად არ შეცვლილა.

თუმცა გაჩნდა ესპრესოს ვარიაციები: რისტრეტო და ლუნგო, ასევე მათ საფუძველზე დამზადებული რძიანი სასმელები.

ესპრესო, მომხმარებელში დღემდე ასოცირდება ყავის დაწესებულებებთან, რადგან სასმელის მოსამზადებლად აუცილებელი იყო სპეციალური მოწყობილობა. 

პირველი ყავის აპარატები არ იყო გათვლილი სახლის პირობებში გამოყენებისთვის და საყოფაცხოვრებო დანიშნულებით მათი გამოყენება ხელმისაწვდომი გახდა მხოლოდ გასული საუკუნის 70-იანი წლებიდან.

თუმცა ესპრესოს აპარატები იყო უზარმაზარი, რთულად მოსავლელი და ძვირადღირებული. მათი სწორად გამოყენების შესწავლისთვის ადამიანები გადიოდნენ სპეციალურ კურსებს.

სამომხმარებლო ბაზარზე ექსპლუატაციისთვის მოსახერხებელი აპარატების გამოჩენამ სიტუაცია შეცვალა და მომხმარებელებს საშუალება მიეცათ მოემზადებინათ ესპრესო სახლის პირობებში.

დღესდღეობით, სურნელოვანი ესპრესოს მომზადება სახლის პირობებში ძალიან მარტივია. საჭიროა მხოლოდ ესპრესოს ყავის აპარატი  (სამომხმარებლო ბაზარზე ხელმისაწვდომია მრავალფეროვანი ასორტიმენტი ) და პაკეტებში მოთავსებული სპეციალურად დაფქვილი ყავის მარცვლების შეძენა.

ტექონოლოგიური პროცესი წინ მიდის, ვითარდება და ინჟინრები მსოფლოს მასშტაბით ცდილობენ ესპრესოს ყავის აპარატები გახადონ კიდევ უფრო სტაბილური და მართვადი. ამიტომ, ცალკეული მოწყობილობების ფასი თითქმის უტოლდება ძვირადღირებული ავტომობილის ფასს.

პროგრესი საშუალებას აძლევს ბარისტებს ჩაატარონ თამამი ექსპერიმენტები ყავის ექსტრაქციასთან მიმართებაში. 

ესპრესოს ასორტიმენტი

ყავის მოყვარულებმა მშვენივრად იციან, რომ არსებობს ესპრესოს ბაზაზე მომზადებული ყავის სასმელების მთელი რიგი ასორტიმენტი, თუმცა ბუნდოვანი წარმოდგენა აქვს რა დგას მრავალფეროვანი გრძელი იტალიური დასახელებების უკან, ამასთან რა ინგრედიენტები და მეთოდებია საჭირო მათ მოსამზადებლად.

ესპრესოს საფუძველზე მზადდება ბევრი შესანიშნავი ყავის სასმელი, რომლებიც ერთმანეთისგან განსხვავდებიან შემადგენლობით, გემოთი, არომატით და გარეგნული იერ-სახით.

ზოგადად, სუფთა ესპრესოს უპირატესობა არის ის, რომ იმავე მოცულობის სასმელში კოფეინის შემცველობა უფრო მაღალია, ვიდრე ჩვეულებრივ წვეთოვანი მადუღარით მოზადებულ ყავაში. 

გარდა ამისა, ესპრესოს გემო ბევრად უკეთესია - მომზადების სპეციფიკური მეთოდის წყალობით - წნევის ქვეშ მიწოდებული წყალი გადის დაფქვილი ყავის მარცვლების ფენაში - შესაბამისად სასმელი გამოდის უფრო მდიდრული, არომატული და ძალიან გემრიელი.

როდესაც საქმე ეხება ყავის ბიოშეღწევადობას და ორგანიზის მიერ მის ათვისებას, გასათვალისწინებელია განსხვავება ესპრესოსა და ჩვეულებრივი ყავის კონცენტრაციებს შორის.

კონცენტრაციის მაჩვენებელი არის - ყავის სასმელის მასის თანაფარდობა ყავის დაფქვილი მარცვლების მასასთან, რომელიც შესაძლებლობას იძლევა სწრაფად შეფასდეს სასმელის გემო, არომატი, გამყოლი გემო და ა.შ...

ესპრესო ყავის სასმელების უმეტესობის საფუძველთა საფუძველია. დღეს უკვე არსებობს ესპრესოს ბაზაზე დამზადებული მართლაც რომ გემრიელი ყავის სასმელების მრავალფეროვანი კატალოგი, რომელიც დაგეხმარებათ საბოლოოდ გაარკვიოთ თუ რას უკვეთავთ თქვენს საყვარელ ადგილობრივ კაფეში და მნიშვნელოვნად გააფართოვოთ სახლის პირობებში მომზადებული ყავის რეცეპტების სია.

ესპრესოს სასმელების მოკლე კლასიფიკაცია